халадо́к

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз.
Н. халадо́к
Р. халадку́
Д. халадку́
В. халадо́к
Т. халадко́м
М. халадку́

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

халадо́к, -дку́, м.

1. Цяністае месца, цянёк.

Сядзець у халадку.

2. Свежае халаднаватае паветра.

Павеяла халадком.

3. Час сутак, калі ўжо спала або яшчэ не наступіла спёка.

Халадком добра касіць.

4. перан. Стрыманасць, раўнадушнасць у адносінах да каго-, чаго-н.

У голасе яго адчуваўся х.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

халадо́к, -дку́ м.

1. (свежий воздух) прохла́да ж., холодо́к, све́жесть ж.;

паве́яла ~дко́м — пове́яло прохла́дой (холодко́м, све́жестью);

2. холодо́к, тень ж.;

сядзе́ць у ~дку́ — сиде́ть в холодке́ (в тени́);

3. (лёгкий озноб) холодо́к;

па спі́не прабе́г х. — по спине́ пробежа́л холодо́к;

4. перен. холодо́к; (в работе — ещё) прохла́дца ж.;

х. у адно́сінах — холодо́к в отноше́ниях;

◊ з ~дко́м — с холодко́м (с прохла́дцей);

аціра́ць ~дкі́ — отлы́нивать

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

халадо́к, ‑дку, м.

1. Памянш.-ласк. да холад, невялікі холад. [Ануцюнаў:] — Маёру рупіла як мага хутчэй трапіць на аэрадром, далонню адчуць халадок рабрыстай ручкі ўпраўлення, вырвацца ў вышыню. Алешка. На Марыне быў квяцісты халат, пашыты нядаўна. У яго Марына захутала ногі, адчуваючы прыемны халадок шоўку. Шахавец.

2. Свежае, халаднаватае паветра, вецер. Павеяла ранішнім халадком. Колас. // Халаднаватае надвор’е, невысокая тэмпература паветра. Прыходзілі доўгія асеннія ночы.. з вострым халадком першых замаразкаў... Чорны.

3. Цяністае месца, цянёк. Паставілі [маці з Алесем] ад сонца снапы, зрабілі халадок. Брыль. Глухі сядзіць на загуменні ў халадку пад ліпаю і пляце лапці. Якімовіч.

4. Час сутак, калі ўжо спала або яшчэ не наступіла спёка. Халадок, заедзі няма, ехаць добра. Чарнышэвіч. Можна ж падначаваць ды заўтра халадком на ранішні цягнік пайсці. Пальчэўскі.

5. перан. Пра адчуванне лёгкага холаду (ад хвалявання, страху і пад.). І дагэтуль халадок прабягае ў .. [Данілы] [п]а спіне, калі ён уяўляе, якім болем разрывалася ў той дзень сэрца хлопчыка. Мехаў. [Мікалай Пятровіч] нават адчуў на сваёй спіне лёгкі халадок і прыкра хмурыўся, намагаючыся рассеяць нядобры настрой. Каршукоў.

6. перан. Стрыманасць, раўнадушнасць у адносінах да каго‑, чаго‑н. [Маша] адчула і насцярожанасць, з якой ставілася да яе жонка Антона Кузьміча.., але здзівілася, што ў самой яе таксама з’явіўся пэўны халадок у адносінах да Галіны Адамаўны. Шамякін. Непрыемным халадком дыхнула на Пятруську ад гэтых бабчыных слоў: ніколі ён не думаў, што так неспадзявана можна зрабіцца гультаём. Кулакоўскі. — Дык вы амерыканцы? — перапытаў яшчэ раз начальнік, і ў голасе яго адчулася столькі афіцыйнага халадку, што яго хапіла б, каб замарозіць дзесяткі кліентаў. Лынькоў.

•••

Аціраць халадкі гл. аціраць.

З халадком — а) без цікавасці, старання (рабіць што‑н.). Я таго на ўвазе маю, Хто працуе з халадком: Дрэнна ніву засявае, Даглядае — языком. Кляўко; б) раўнадушна адносіцца да каго‑н.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

асвяжа́льны, -ая, -ае.

Які асвяжае.

А. вецер.

А. халадок.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

цянёк, -ньку́, м.

Месца, прастора, куды не падаюць сонечныя промні; халадок.

Сядзець у цяньку.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

холодо́к прям., перен. халадо́к, -дку́ м.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

прохла́да ж. прахало́да, -ды ж., халадо́к, -дку м.;

вече́рняя прохла́да вячэ́рняя прахало́да (вячэ́рні халадо́к);

пове́яло прохла́дой паве́яла прахало́дай (халадко́м);

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

про́халадзь, ‑і, ж.

Абл. Адносны, умераны холад; халадок. Ад балота патыхала прохаладдзю і сырасцю. Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

павуці́навы, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да павуціны. Жоўты халадок над балацінаю... Робіць ліст апошні свой віток І плыве ў невад павуцінавы Казачнаю рыбкай залатой. Камейша.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)