хадзя́чы, -ая, -ае.

1. Які можа хадзіць на ўласных нагах.

Х. хворы.

2. Шырокавядомы, шырокаўжывальны.

Х. выраз.

◊

Хадзячая энцыклапедыя — пра адукаванага чалавека, які валодае самымі разнастайнымі ведамі.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

хадзя́чы

прыметнік, якасны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. хадзя́чы хадзя́чая хадзя́чае хадзя́чыя
Р. хадзя́чага хадзя́чай
хадзя́чае		 хадзя́чага хадзя́чых
Д. хадзя́чаму хадзя́чай хадзя́чаму хадзя́чым
В. хадзя́чы (неадуш.)
хадзя́чага (адуш.)		 хадзя́чую хадзя́чае хадзя́чыя (неадуш.)
хадзя́чых (адуш.)
Т. хадзя́чым хадзя́чай
хадзя́чаю		 хадзя́чым хадзя́чымі
М. хадзя́чым хадзя́чай хадзя́чым хадзя́чых

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

хадзя́чы

прыметнік, адносны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. хадзя́чы хадзя́чая хадзя́чае хадзя́чыя
Р. хадзя́чага хадзя́чай
хадзя́чае		 хадзя́чага хадзя́чых
Д. хадзя́чаму хадзя́чай хадзя́чаму хадзя́чым
В. хадзя́чы (неадуш.)
хадзя́чага (адуш.)		 хадзя́чую хадзя́чае хадзя́чыя (неадуш.)
хадзя́чых (адуш.)
Т. хадзя́чым хадзя́чай
хадзя́чаю		 хадзя́чым хадзя́чымі
М. хадзя́чым хадзя́чай хадзя́чым хадзя́чых

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

хадзя́чы

дзеепрыметнік, незалежны стан, цяперашні час, незакончанае трыванне

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. хадзя́чы хадзя́чая хадзя́чае хадзя́чыя
Р. хадзя́чага хадзя́чай
хадзя́чае		 хадзя́чага хадзя́чых
Д. хадзя́чаму хадзя́чай хадзя́чаму хадзя́чым
В. хадзя́чы (неадуш.)
хадзя́чага (адуш.)		 хадзя́чую хадзя́чае хадзя́чыя (неадуш.)
хадзя́чых (адуш.)
Т. хадзя́чым хадзя́чай
хадзя́чаю		 хадзя́чым хадзя́чымі
М. хадзя́чым хадзя́чай хадзя́чым хадзя́чых

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

хадзя́чы в разн. знач. ходя́чий;

х. хво́ры — ходя́чий больно́й;

~чая тэо́рыя — ходя́чая тео́рия;

◊ ~чая энцыклапе́дыя — шутл. ходя́чая энциклопе́дия;

~чая газе́та — ходя́чая газе́та;

х. анекдо́т — ходя́чий анекдо́т

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

хадзя́чы, ‑ая, ‑ае.

1. Такі, які ходзіць пехатой. Хадзячыя прадаўцы. // Такі, які можа рухацца, перамяшчацца на сваіх нагах. — А ў першы дзень [вайны] выпісалі ўсіх хадзячых хворых. Грахоўскі. Потым.. [Серада] паклікаў хадзячага параненага, і яны пачалі чытаць запісы ўдвух. Лупсякоў.

2. Шырокавядомы, агульнапрыняты. Хадзячыя фразы.

3. Разм. Які з’яўляецца жывым увасабленнем якіх‑н. якасцей. — Ды ты, таварыш, відаць, на апошніх жылах трымаешся, — з цёплай спагадай заўважыў кубанец. — Такі малады і дужы на выгляд, а выматаўся да апошняга. Давай памагу табе, гора хадзячае. Машара.

•••

Хадзячае сумленне — чалавек вялікай дабраты, чэснасці і справядлівасці.

Хадзячая энцыклапедыя гл. энцыклапедыя.

Хадзячы анекдот — пра чалавека, дзеянні, учынкі якога выходзяць за рамкі нормы, здаюцца дзівацкімі.

Хадзячы тэлеграф — той, хто распаўсюджвае якія‑н. чуткі, разносіць плёткі.

Хадзячыя мошчы — знясілены хваробай, схуднелы чалавек.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ходя́чий в разн. знач. хадзя́чы;

ходя́чий больно́й хадзя́чы хво́ры;

ходя́чее выраже́ние хадзя́чы вы́раз;

ходя́чая и́стина хадзя́чая і́сціна;

ходя́чее мне́ние хадзя́чая ду́мка;

ходя́чая моне́та хадзя́чая мане́та.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

анекдо́т ж. анекдо́т;

◊ хадзя́чы а. — ходя́чий анекдо́т

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

клішэ́, нескл., н.

1. Рэльефны рысунак, чарцёж, план і пад., зроблены на металічнай або драўлянай дошцы для ўзнаўлення ў друку. Цынкавае клішэ.

2. Хадзячы выраз, збітая фраза.

[Фр. cliché.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

фра́за, ‑ы, ж.

1. Інтанацыйна аформленае спалучэнне слоў, якое выказвае думку; сказ. — Якая ты неасцярожная, Кетэ! — учулі хлапцы адрывак фразы. Самуйлёнак. — Напішыце сказ, — ..[Леанід] крыху падумаў, — ну, напрыклад, першую фразу, якую вы сёння сказалі, і раскажыце пра яе ўсё, што ведаеце. Шахавец. І зноў надакучліва палезла ў галаву фраза: «А чабор пахне...» Асіпенка.

2. Напышлівы выраз, які пазбаўлены ўнутранага зместу або які прыкрывае лжывасць гэтага зместу. Міхалка пустых фраз не любіць гаварыць. Яго прамовы цяпер кароткія і моцныя. Бядуля. [Чарнавус:] Адны траскучыя фразы і абсалютна нічога канкрэтнага. Крапіва. Вострае і глыбока прачутае пачуццё Радзімы ў Еўдакіі Лось вынікае з яе вершаў спакойна і сціпла, без гучных фраз. Звонак.

3. Устойлівае спалучэнне якіх‑н. слоў; хадзячы выраз. Гэтыя радкі па сутнасці ўжо сталі крылатай фразай. Бугаёў.

4. У музыцы — рад гукаў або акордаў, якія ўтвараюць невялікую, адносна закончаную частку музычнай тэмы, мелодыі. У агульным рознагалосым гуле чуюцца знаёмыя музычныя фразы. «Маладосць».

[Ад грэч. phrásis — выраз.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)