утапта́ць, утапчу́, уто́пчаш, уто́пча; утапчы́; утапта́ны; зак., што.
1. Умяць, топчучы нагамі.
У. зямлю.
2. у што. Топчучы, уціснуць.
У. акурак у зямлю.
У. у гразь каго-н. (перан.).
3. Складаючы, уціснуць куды-н. усё, многае (разм.) або прыціснуць, умяць.
У. усе рэчы ў чамадан.
У. сена.
4. перан. Многа з’есці чаго-н. (разм.).
У. талерку кашы.
|| незак. уто́птваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
утапта́ць
дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
утапчу́ |
уто́пчам |
| 2-я ас. |
уто́пчаш |
уто́пчаце |
| 3-я ас. |
уто́пча |
уто́пчуць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
утапта́ў |
утапта́лі |
| ж. |
утапта́ла |
| н. |
утапта́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
утапчы́ |
утапчы́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
утапта́ўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
утапта́ць сов.
1. втопта́ть;
у. ша́лік у снег — втопта́ть шарф в снег;
2. утопта́ть;
у. зямлю́ — утопта́ть зе́млю;
3. (сложить, приминая) умя́ть;
у. се́на — умя́ть се́но;
4. разг. (много съесть) умя́ть;
у. гаршчо́к ка́шы — умя́ть горшо́к ка́ши;
5. разг. запиха́ть, впиха́ть;
усе́ рэ́чы ўтапта́ў у адзі́н чамада́н — все ве́щи запиха́л в оди́н чемода́н;
◊ у. у гразь — втопта́ть в грязь
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
утапта́ць, утапчу, утопчаш, утопча; зак., што.
1. Шчыльна ўмяць, топчучы нагамі. Дрэвы густа выкінулі зялёны ліст, а зямля, дзе толькі яе не ўтапталі, не ўтрамбавалі нагамі, выгнала зялёную мураву. Сабаленка. [Маці] выйшла на ганак, а Платон скача вакол шулы — свежую зямлю ўтоптвае. Утаптаў і за жардзіну ўхапіўся, у паз яе закладвае... Ракітны.
2. Затаптаць у зямлю, снег, пясок і пад. Бычок пабэрсаў кудзелю нагамі і ў гразь утаптаў. Якімовіч. Вываліўся [жолуд], скаціўся з калёс, з посцілак і ўпаў на зямлю. Яго адразу ўтапталі ў пясок людзі... Пташнікаў. // Утрамбаваць, вытаптаць. Утаптаць сцежку.
3. Разм. Складаючы, уціснуць куды‑н. усё, многае. Утаптаць усе рэчы ў чамадан. □ — Туды можна пудоў дзесяць сена ўтаптаць, — наўмысля пабольшыў Антон памер мяшка. Ермаловіч. // Складаючы, прыціснуць, умяць. Размяркоўвалі сена на вока, і кожны стараўся мацней утаптаць воз, каб ён выдаваў меншым. Крапіва.
4. перан. Разм. Многа з’есці чаго‑н. Утаптаць гаршчок кашы.
•••
Утаптаць у гразь каго-што — тое, што і затаптаць у гразь каго-што (гл. затаптаць).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
паўто́птваць, -аю, -аеш, -ае; -аны; зак., што.
Утаптаць усё, многае.
П. лісце ў зямлю.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
втопта́ть сов. утапта́ць, мног. паўто́птваць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
уто́птваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.
Незак. да утаптаць (у 1–3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абтапта́ць, -тапчу́, -то́пчаш, -то́пча; -тапчы́; -тапта́ны; зак., што.
Утаптаць што-н. вакол чаго-н., абмяць нагамі.
А. зямлю каля слупа.
А. сена на возе.
|| незак. абто́птваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
утопта́ть сов. утапта́ць, мног. паўто́птваць; (утрамбовать — ещё) утрамбава́ць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)