усы́паць, -плю, -плеш, -пле; усы́п; -паны; зак.
1. што і чаго ў што. Сыплючы, змясціць.
У. цукар у шклянку.
2. што. Пакрыць паверхню чаго-н. чым-н. сыпучым, дробным.
Снег усыпаў зямлю.
Зоркі ўсыпалі неба (перан.).
3. каму. Моцна вылаяць або пабіць каго-н. (разм.).
|| незак. усыпа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
усы́паць
дзеяслоў, пераходны/непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
усы́плю |
усы́плем |
| 2-я ас. |
усы́плеш |
усы́плеце |
| 3-я ас. |
усы́пле |
усы́плюць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
усы́паў |
усы́палі |
| ж. |
усы́пала |
| н. |
усы́пала |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
усы́п |
усы́пце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
усы́паўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
усыпа́ць
дзеяслоў, пераходны/непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
усыпа́ю |
усыпа́ем |
| 2-я ас. |
усыпа́еш |
усыпа́еце |
| 3-я ас. |
усыпа́е |
усыпа́юць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
усыпа́ў |
усыпа́лі |
| ж. |
усыпа́ла |
| н. |
усыпа́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
усыпа́й |
усыпа́йце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
усыпа́ючы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
усы́паць сов.
1. всы́пать;
у. цу́кар у шкля́нку — всы́пать са́хар в стака́н;
2. (покрыть всё сплошь) усы́пать;
снег ~паў усю́ зямлю́ — снег усы́пал всю зе́млю;
у. даро́гу кве́ткамі — усы́пать доро́гу цвета́ми;
3. разг. (побить или отругать) всы́пать;
◊ як апо́шняе ў печ усы́паўшы — сло́вно после́днего лиши́лся
усыпа́ць несов.
1. всыпа́ть;
2. (покрывать всё сплошь) усыпа́ть;
3. разг. (бить или ругать) всыпа́ть;
1-3 см. усы́паць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
усы́паць, ‑плю, ‑плеш, ‑пле; зак.
1. што і чаго. Насыпаць чаго‑н. куды‑н.; высыпаць. Андрэй, як і Алёша, расцёр на далоні колас, прадзьмуў зерні і ўсыпаў у рот. Лобан. Маці знайшла торбу і ўсыпала ў яе з гарнец бульбы. Якімовіч.
2. што. Пакрыць усю паверхню чым‑н. сыпучым. Снег усыпаў зямлю. □ Апалыя лісты ўсыпалі сцежкі і мокрую траву. Грахоўскі. // перан. З’явіцца на паверхні чаго‑н. у вялікай колькасці. Гракі ўсыпалі ўсё ржышча, і яно здавалася жывым, нібы рухалася. Хомчанка. Зоры чыстыя, буйныя ўсыпалі неба. Карпаў.
3. каму. Разм. Пабіць або вылаяць каго‑н. [Ян:] — От здыму папругу ды як усыплю, то навучышся і сеяць і са старэйшымі гаварыць. Чарнышэвіч. // Узяць пад арышт. — Што з ім [Іванам] рабіць? Мо паклікаць участковага, хай усыпле сутак пятнаццаць? — ні то папытаў, ні то прапанаваў вусаты дзядзька Мікалай. Місько. // Нанесці ўдар па ворагу. [Мірановіч] успамінаў апошні свой бой, і тады то дакараў сябе, што не ўбярогся, то адчуваў задаволенасць, што ўсё ж немцам усыпалі і што ён сам падбіў танк... Марціновіч.
•••
Усыпаць бярозавай кашы каму — тое, што і даць бярозавай кашы (гл. даць).
Усыпаць гарачых (бізуноў) — пакараць каго‑н., адсцябаць, выхвастаць.
усыпа́ць, ‑а́ю, ‑а́еш, ‑а́е.
Незак. да усы́паць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паўсыпа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; зак., што.
Усыпаць усё, многае.
П. бульбу ў склеп.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
усыпа́ть несов. усыпа́ць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
усыпа́нне, ‑я, н.
Дзеянне паводле дзеясл. усыпа́ць — усы́паць (у 1, 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
всы́пать сов.
1. усы́паць, мног. паўсыпа́ць;
2. (побить, отругать) усы́паць, даць ды́хту;
◊
всы́пать горя́чих усы́паць гара́чых, даць ды́хту;
всы́пать как сле́дует усы́паць як ма́е быць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)