усталява́цца, -лю́юся, -лю́ешся, -лю́ецца; -лю́йся; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Надзейна ўстанавіцца, умацавацца, зрабіцца ўстойлівым, наступіць.
Улада ўсталявалася.
Зіма ўсталявалася.
Усталявалася цішыня.
2. Асесці, уладкавацца дзе-н.
Ён усталяваўся на новым месцы.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Наладзіцца, замацавацца, стаць звычаем, традыцыяй.
Паміж імі ўсталяваліся добрыя адносіны.
У нас ужо ўсталявалася такая традыцыя.
|| незак. усталёўвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
|| наз. усталява́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
усталява́цца
дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, зваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
усталю́юся |
усталю́емся |
| 2-я ас. |
усталю́ешся |
усталю́ецеся |
| 3-я ас. |
усталю́ецца |
усталю́юцца |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
усталява́ўся |
усталява́ліся |
| ж. |
усталява́лася |
| н. |
усталява́лася |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
усталю́йся |
усталю́йцеся |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
усталява́ўшыся |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
усталява́цца сов.
1. (надёжно укрепиться) установи́ться; утверди́ться, упро́читься;
ула́да ўсталява́лася — власть утверди́лась (упро́чилась);
памі́ж і́мі ўсталява́ліся до́брыя адно́сіны — ме́жду ни́ми установи́лись хоро́шие отноше́ния;
2. обоснова́ться, устро́иться;
ён ~ва́ўся на но́вым ме́сцы — он обоснова́лся (устро́ился) на но́вом ме́сте;
3. (сформироваться, сложиться) установи́ться;
хара́ктар яшчэ́ не ўсталява́ўся — хара́ктер ещё не установи́лся
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
усталява́цца, ‑лююся, ‑люешся, ‑люецца; зак.
1. Надзейна ўстанавіцца, умацавацца. Міналі гады... У нас усталявалася Савецкая ўлада. Астрэйка. Палкавы камітэт разагнаў эсэраў і бундаўцаў і памог бальшавіцкай меншасці ўсталявацца ў пасялковым Савеце. Чыгрынаў. // Перастаць змяняцца, зрабіцца ўстойлівым. Зіма ўсталявалася ўжо ў лістападзе. □ Пасля непагодлівых дзён з дажджамі і сцюдзёнымі вятрамі нарэшце ўсталявалася ціхае яснае надвор’е. Шчарбатаў. / у перан. ужыв. А ў нас усталяваўся цудоўны пах перасушанага сена: відаць, ад таго раскошнага сенніка, на якім спіць маці. Каршукоў. // Стаць прыгодным для карыстання (пра дарогу і пад.). Гулі машыны, мчалі з Асіпаўскага ў Грыні і назад. Для іх усталявалася дарога, як цэмент. Пташнікаў.
2. Асесці, уладкавацца дзе‑н. Усталяваўшыся на сталай базе ў лесе, Алег з групай партызан выйшаў на заданне. «Маладосць». [Маці:] — Няхай едзе, усталюецца, напіша, з’ездзіш паглядзіш, а пасля таго — забірай дзяцей і ўсе рэчы. Дубоўка. Мы дамовіліся перапісвацца, калі ўсталюемся на рабоце. Марціновіч.
3. Наладзіцца, замацавацца. Толькі пасля вайны ўзаемаадносіны ў нашай сям’і ўсталявалася, як прыязныя: мачыха, мабыць, ужо не баялася, што я буду прэтэндаваць на нейкую часціну спадчыны. Сабаленка. У літаратурным асяроддзі ўсталявалася думка, што другая кніжка часцей за ўсё бывае слабейшая за першую. Грахоўскі. // Стаць звычаем, традыцыяй. Леанід Ляонцьеў выказаў, бадай, агульную думку ўсіх удзельнікаў семінара: — Каб нам часцей так сустракацца, каб усталявалася гэтая традыцыя — традыцыя творчых сустрэч, творчага адзінства! «Маладосць». // Разм. Устанавіцца, наступіць. Нарэшце гоман сціх. Усталявалася цішыня. Асіпенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
усталявацца, стаць, запанаваць, устаяцца □ стаць на абедзве нагі
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
угрунтава́цца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -ту́ецца; зак.
Устанавіцца, усталявацца.
Адносна рэферэндуму ўгрунтавалася пэўная думка.
|| незак. угрунто́ўвацца, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
угрунтава́цца, ‑туецца; зак.
Устанавіцца, усталявацца. Адносна гэтага ўгрунтавалася пэўная думка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
усталёўвацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
1. Незак. да усталявацца.
2. Зал. да усталёўваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
укарані́цца, -раню́ся, -рэ́нішся, -рэ́ніцца; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пусціць глыбока карэнне, добра ўрасці ў зямлю.
Укараніўся пырнік у агародзе.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Трывала замацавацца, усталявацца.
Укаранілася такая звычка.
3. Абсталявацца дзе-н., умацаваць сваё становішча.
У. на новым месцы.
|| незак. укараня́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца.
|| наз. укаране́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
утверди́ться
1. уст. (установиться) устанаві́цца, усталява́цца; (укрепиться) умацава́цца, угрунтава́цца; (закрепиться) замацава́цца;
2. (убедиться) умацава́цца, перакана́цца;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)