усачы́ць, усачу́, усо́чыш, усо́чыць; усо́чаны; зак., за кім-чым.
1. Сочачы за кім-, чым-н., паспець заўважыць што-н.
За падзеямі не ў.
2. Назіраючы, не дапусціць чаго-н. непажаданага, утрымаць ад непажаданых учынкаў.
У. за дзіцем.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
усачы́ць
дзеяслоў, пераходны/непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
усачу́ |
усо́чым |
| 2-я ас. |
усо́чыш |
усо́чыце |
| 3-я ас. |
усо́чыць |
усо́чаць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
усачы́ў |
усачы́лі |
| ж. |
усачы́ла |
| н. |
усачы́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
усачы́ |
усачы́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
усачы́ўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
усачы́ць сов., в разн. знач. уследи́ть;
ця́жка ўсачы́ць за ду́мкай гэ́тага ле́ктара — тру́дно уследи́ть за мы́слью э́того ле́ктора;
у. за дзі́цем — уследи́ть за ребёнком
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
усачы́ць, усачу, усочыш, усочыць; зак., каго-што, за кім-чым.
1. Назіраючы, сочачы за кім‑, чым‑н., паспець заўважыць, убачыць што‑н. У Мінску штодня адбываліся арышты. Абстаноўка там мянялася часта і ўсачыць ён усімі зменамі ў падполлі было надзвычай цяжка. Дзенісевіч. Творчы працэс вельмі складаны, за ім не ўсочыш і не ўціснеш у нейкія формулы. Сяргейчык.
2. Назіраючы за кім‑, чым‑н., не дапусціць чаго‑н. непажаданага, утрымаць ад якіх‑н. непажаданых учынкаў. Аднак увесь час усачыць за Панцем было нялёгка. Што больш хлапчук падрастаў, то ўсё горш рабіўся непаседлівы. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
усо́чаны усле́женный; см. усачы́ць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
усо́чаны, ‑ая, ‑ае.
Дзеепрым. зал. пр. ад усачыць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
упільнава́ць, -ну́ю, -ну́еш, -ну́е; -ну́й; -нава́ны; зак., каго-што.
1. Наглядаючы, пільнуючы, усцерагчы ад каго-, чаго-н.
Не ўпільнаваў рэчаў.
Не ўпільнавалі дзяцей ад шкоднага ўздзеяння (перан.).
2. Усачыць, не ўпусціць з-пад увагі.
Я не ўпільнавала, калі яны прыехалі.
|| незак. упільно́ўваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
уследи́ть сов.
1. (устеречь) упільнава́ць (каго, што), дапільнава́ць (каго, што);
2. перен. (не упустить из внимания) усачы́ць, дасачы́ць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
упільнава́ць, ‑ную, ‑нуеш, ‑нуе; зак., каго-што.
1. Наглядаючы, пільнуючы, усцерагчы ад каго‑, чаго‑н. У Сцешыцах так: калі вечарынка — гароды не ўпільнуеш. Пташнікаў. — Сёння.. [Вайтовіч] мяне біць будзе, што не ўпільнаваў кароў, — раптам загаварыў пра сваё гора Грыша. Пальчэўскі. // перан. Дагледзець, ахаваць (ад непрыемнасцей, шкоднага ўздзеяння). Схіліў перад.. [Марынай] галаву, гатовы пачуць крык мацярынскага болю, папрокі. Яна магла спытаць: чаму я не ўпільнаваў яе сыноў. Шамякін.
2. Усачыць, не ўпусціць з-пад увагі. [Хлопчыку] хацелася хоць раз упільнаваць, як буслы нясуць з-за лесу ў дзюбе сявеньку з дзіцем. С. Александровіч. [Клава:] — Калі ты выязджаў — я не ўпільнавала. Я хацела цябе правесці, ды прыйшоў гэтая назола — Ясь. Хведаровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)