усалі́ць

дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. усалю́ усо́лім
2-я ас. усо́ліш усо́ліце
3-я ас. усо́ліць усо́ляць
Прошлы час
м. усалі́ў усалі́лі
ж. усалі́ла
н. усалі́ла
Загадны лад
2-я ас. усалі́ усалі́це
Дзеепрыслоўе
прош. час усалі́ўшы

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

усалі́ць сов. усоли́ть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

усалі́ць, усалю, усоліш, усоліць; зак., што.

Спец. У меру, дастаткова прасаліць. Усаліць рыбу.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

усоли́ть сов., спец. усалі́ць;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

усо́льваць несов. уса́ливать; см. усалі́ць

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

усо́льваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.

Незак. да усаліць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

усо́лены, ‑ая, ‑ае.

Дзеепрым. зал. пр. ад усаліць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

усо́л, ‑у, м.

Спец. Дзеянне паводле знач. дзеясл. усольваць — усаліць; засол.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

у..., прыстаўка.

I. Ужыв. пры ўтварэнні дзеясловаў са знач.:

1) накіраванасці дзеяння ўнутр прадмета або асяродцзя, напр.: убіць, увезці, уплесці;

2) распаўсюджання дзеяння на ўвесь аб’ект або на частку яго, напр.: увешаць, удзяліць;

3) давядзення дзеяння да пэўнага выніку, напр.: угаварыць, угарнуць, усаліць;

4) працякання дзеяння насуперак чаму-н., напр.: усядзець, уцярпець;

5) аддзялення часткі ад прадмета, змяншэння або павелічэння яго колькасці, аб’ёму, змянення якасці, напр.: урэзаць, удвоіць, усушыць;

6) устойлівасці дзеяння, напр.: устаяцца, улегчыся;

7) поўнага паглыблення ў дзеянне, напр.: учытацца, удумацца;

8) звычак суб’екта, яго асаблівых рыс, напр.: унадзіцца, ужыцца;

9) стану суб’екта, напр.: упіцца, угаманіцца;

10) узаемнасці дзеяння, напр.: угаварыцца, умовіцца, улюбіцца.

II. Ужыв. для ўтварэння прыслоўяў са знач.:

1) месца, прасторы, напр.: убок, уверсе;

2) часу, напр.: увосень, уначы;

3) меры і ступені, напр.: удвайне, утрайне;

4) спосабу дзеяння, напр.: употай, уголас.

III. Утварае форму закончанага трывання дзеясловаў, напр.: уджаліць, уклеіць.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

у..., прыстаўка.

I. Ужываецца пры ўтварэнні дзеясловаў і абазначае: 1) накіраванасць дзеяння ўнутр прадмета або асяроддзя, напрыклад: убіць, увезці, уехаць, уплесці, упхнуць; 2) распаўсюджанне дзеяння на ўвесь аб’ект або на частку яго, напрыклад: увешаць, укачаць, утыкаць, удзяліць; 3) давядзенне дзеяння да пэўнага выніку, напрыклад: увязаць, угаварыць, угарнуць, укарміць, усаліць, узгодніць, умаліць; 4) працяканне дзеяння насуперак чаму‑н., напрыклад: уляжаць, усядзець, уцярпець; 5) аддзяленне часткі ад прадмета, змяншэнне або павелічэнне яго колькасці, аб’ёму, змяненне якасці, напрыклад: урэзаць, уцаніць, удвоіць, утроіць, усушыць; 6) устойлівасць дзеяння, напрыклад: устаяцца, угніцца, успацца, угневацца, улегчыся; 7) поўнае паглыбленне ў дзеянне, напрыклад: углядзецца, услухацца, учытанна, удумацца; 8) звычкі суб’екта, яго асаблівыя рысы, напрыклад: унадзіцца, ублытацца, ужыцца; 9) стан суб’екта, напрыклад: упіцца, угамавацца, узрушыцца; 10) узаемнасць дзеяння, напрыклад: угаварыцца, умовіцца, улюбіцца.

II. Ужываецца для ўтварэння прыслоўяў і абазначае: 1) месца, прастору, напрыклад: убок, уверх, угару, улева, управа, уверсе, унізе, удалі, увысі; 2) час, напрыклад: увосень, увясну, узімку, уначы, увечары; 3) меру і ступень, напрыклад: удвайне, утрайне; 4) спосаб дзеяння, напрыклад: употай, увачавідкі, угалоп, уголас, улегцы.

III. Утварае форму закончанага трывання дзеясловаў, напрыклад: уджаліць, укусіць, упісаць, уклеіць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)