упікну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́; зак., каго (што).
Папракнуць, зрабіць каму-н. папрок.
У. за няўважлівасць.
|| незак. упіка́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
упікну́ць
дзеяслоў, пераходны/непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
упікну́ |
упікнё́м |
| 2-я ас. |
упікне́ш |
упікняце́ |
| 3-я ас. |
упікне́ |
упікну́ць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
упікну́ў |
упікну́лі |
| ж. |
упікну́ла |
| н. |
упікну́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
упікні́ |
упікні́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
упікну́ўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
упікну́ць сов. упрекну́ть, попрекну́ть, укори́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
упікну́ць, ‑ну, ‑неш, ‑не; ‑нём, ‑няце; зак.
Аднакр. да упікаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
упіка́нне, ‑я, н.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. упікаць — упікнуць.
2. Папрокі, абвінавачанні, выказаныя каму‑н. або ў адрас каго‑н.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
упрекну́ть сов. папракну́ць (каго), упікну́ць (каму, каго); (укорить) дакары́ць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
попрекну́ть сов. (кого, в чём) папікну́ць, упікну́ць (каму); дакары́ць (каго).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
*Саўпнуць, совпну́ты ’тыкнуць, упікнуць’ (Клім.), со́впатысь, совпну́тысь ’тс’ (Сл. Брэс.). Укр. палес. со́впатысʼ ’тыкацца; таўчыся’, совпну́ти ’тыкнуць; упікнуць’. Анікін, Этимология–1982, 67, 70 узнаўляе прасл. *sъlpati (sę) — ст.-слав. сльпати, сълпати ’цячы’. Далей да групы славянскай лексікі, аб’яднанай пад *solpati ’салупаць’ (гл. салупаць).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
укори́ть сов. дакары́ць; (упрекнуть) зрабі́ць за́кід (каму); (попрекнуть) папікну́ць (каму, каго, чым), упікну́ць (каму, каго, чым).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Тнуць 1 ’пранізваць, прабіраць (пра холад, вецер, боль і пад.)’ (ТСБМ), ’сячы, рэзка выказвацца’, ’ударыць, рубануць; упікнуць’ (Нас.), ’кусаць, джаліць’, ’ссякаць’ (Сцяшк.), ’кусаць, пячы’ (Яруш., Федар. 6, Скарбы, Сл. ПЗБ), тні́ті, тну́ты ’разбураць, рубаць, сячы’ (Булг.). Другасны інфінітыў, утвораны шляхам абагульнення асновы спрагальных формаў дзеяслова цяць — тну < прасл. *tęti — *tьnǫ, параўн. рус. тять — тну, польск. ciać — tnę, славен. дыял. tẹ́ti — tnèm, ст.-слав. тѧти — тьнѫ, дзе прадстаўлена ніжэйшая ступень кораня і.-е. *ten‑, захаваная ў літ. tìnti ’адбіваць касу’ (Коген, Запіскі, 2, 241; Фасмер, 4, 66; Векслер, Гіст., 224). Іншая ступень чаргавання выступае ў *тон, параўн. адным тном ’адным чынам’ (пух., Жд. 1). Гл. цяць.
Тнуць 2 ’іграць’ (Скарбы), ’заўзята іграць’: тне гармонік (Сцяшк.). Экспрэсіўнае ўтварэнне на базе тнуць 1.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)