упо́цемку
прыслоўе
| станоўч. |
выш. |
найвыш. |
| упо́цемку |
- |
- |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
упо́цемку нареч., разг. впотьма́х, в потёмках
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
впотьма́х нареч. упо́цемку, папацёмку.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
По́цемак, по́цемкі, по́цем ’цемната’ (ТСБМ, Нас., Сцяц., Бяльк.), по́цемку, по́цямку упоцемку’ (Сл. ПЗБ). Ад по- (*po‑) і цьма (Сцяцко, Афікс. наз., 243). Утворана, як до́світак. Сюды ж по́цемак ’скрытны чалавек’ (Сцяшк. Сл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
шо́ргаць, -аю, -аеш, -ае; незак.
1. Утвараць шоргат, з шумам праводзіць чым-н.
Шыны аўтамабіляў шоргалі па асфальце.
Ш. мятлой па тратуары.
2. чым і без дап. Хадзіць, не падымаючы ног.
Не шоргай ботамі.
Хопіць ш. па хаце.
3. Шукаць навобмацак, мацаць.
Ш. упоцемку па дзвярах.
|| аднакр. шаргану́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́ і шо́ргнуць, -ну, -неш, -не; -ні.
|| наз. шо́рганне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
разгле́дзець сов.
1. рассмотре́ть, разгляде́ть;
не ~дзеў упо́цемку — не рассмотре́л (не разгляде́л) впотьма́х;
2. рассмотре́ть, разобра́ть;
суд ~дзеў спра́ву — суд рассмотре́л (разобра́л) де́ло
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прылучы́ць, ‑лучу, ‑лучыш, ‑лучыць; зак., каго-што.
1. Злучыць з чым‑н., дадаць да чаго‑н. Прылучыць да кампаніі. □ [Паніч:] Мне гэту сялібу трэба прылучыць да двара. Купала. // Уключыць у склад чаго‑н. (якога‑н. населенага пункта, дзяржавы). Прылучыць новы раён да горада.
2. да чаго. Пазнаёміць з чым‑н., увесці ў што‑н., далучыць да чаго‑н. Упоцемку, не запальваючы святла, хлопцы спрачаюцца, прыкідваюць, каго са знаёмых людзей можна прылучыць да патайной работы. Навуменка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Лэпаць 1 ’мацаць рукамі, шукаючы што-небудзь упоцемку’, ’мацаць рукамі’ (бялын., Янк. Мат.; Бір. Дзярж., ТСБМ, ТС, Шат., Нар. Гом.), ’лапаць, хапаць рукамі’ (слаўг., Нар. словатв.), ’цягаць, красці’ (кругл., Мат. Маг.). Да лэп 1 (гл.).
Лэпаць 2 ’шавяліць губамі’ (Жд. 1), ’ляпаць (рукою па лбе)’ (Нас.), ’пляскаць, шлёпаць, біць чым-небудзь’ (слаўг., Нар. словатв.; Шат.; чэрв., Сл. ПЗБ), лэпнуць ’пляснуць, раптоўна ўпасці’ (іўеў., шальч., лаг., Сл. ПЗБ), ’стукнуць, ляснуць, ляпнуць’ (Нас.; бялын., Янк. Мат.), ’злёгку ўдарыць’ (КЭС, лаг.). Да лэп 2. Грынавяцкене і інш. (Liet. term., 182) у якасці літ. адпаведніка прыводзяць дзеяслоў lèptelėti ’ляпнуць, бухнуць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
рассмотре́ть сов.
1. (всматриваясь, разглядеть) разгле́дзець, разглядзе́ць;
не рассмотре́л впотьма́х не разгле́дзеў (не разглядзе́ў) упо́цемку;
рассмотре́ть лист в микроско́п разглядзе́ць ліст у мікраско́п;
2. (разобрать, обсудить) разгле́дзець;
рассмотре́ть вопро́с разгле́дзець пыта́нне.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
потёмки ед. нет по́цемкі, -мак, ед. по́цемак, -мку м.;
в потёмках папацёмку, упо́цемку;
◊
в потёмках у няве́данні, у по́цемках;
чужа́я душа́ — потёмки посл. ≅ у душу́ не ўле́зеш; чужа́я душа́ як лес; чалаве́к — не арэ́х, не раску́сіш.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)