упе́рці, упру́, упрэ́ш, упрэ́; упро́м, упраце́, упру́ць; упёр, упе́рла; упры́; упёрты; зак.

1. што. З цяжкасцю ўпхнуць, уціснуць у што-н. (разм.).

У. рэчы ў чамадан.

2. што ў што. Унесці (што-н. цяжкае, грувасткае; разм.).

У. мяшок з бульбай у сенцы.

3. што ў што. Шчыльна прыціснуць да чаго-н.

У. жэрдку ў сцяну.

У. рукі ў бокі.

4. перан., каго-што. Навязаць каму-н., прымусіць насільна ўзяць што-н. (разм.).

У. бракаваны прыёмнік.

5. перан., што. Патраціць, выдаткаваць (сродкі, грошы; разм.).

У. сто рублёў.

|| незак. упіра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. упо́р, -у, м. (да 3 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

упе́рці

дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. упру́
увапру́		 увапро́м
упро́м
2-я ас. упрэ́ш
увапрэ́ш		 увапраце́
упраце́
3-я ас. упрэ́
увапрэ́		 упру́ць
увапру́ць
Прошлы час
м. упё́р упе́рлі
ж. упе́рла
н. упе́рла
Загадны лад
2-я ас. упры́
увапры́		 упры́це
увапры́це
Дзеепрыслоўе
прош. час упё́ршы

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

упе́рці сов.

1. разг. (впихнуть, втиснуть) впере́ть;

2. разг. втащи́ть, вволо́чь;

у. мяшо́к у ха́ту — втащи́ть (вволо́чь) мешо́к в ха́ту;

3. (делая упор) упере́ть;

у. жэ́рдку ў сцяну́ — упере́ть шест в сте́ну;

4. разг. (навязать) всучи́ть;

у. бракава́ны прыёмнік — всучи́ть брако́ванный приёмник;

5. разг. (напрасно израсходовать деньги) всади́ть;

у. ты́сячу рублёў — всади́ть ты́сячу рубле́й

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

упе́рці, упру, упрэш, упрэ; упром, упраце; пр. упёр, уперла; заг. упры; зак., каго-што.

1. Разм. З цяжкасцю ўпхнуць, уціснуць куды‑н. Уперці рэчы ў чамадан. // перан. Груб. З’есці многа. Закупіў бы рыбы, мяса, Кіло кракаўскай каўбасы, Хлеба белага з паўгорбы І, дальбог, адзін упёр бы! Васілёк.

2. Разм. Унесці, уцягнуць куды‑н. што‑н. цяжкае, грувасткае. Уперці раяль у хату.

3. Шчыльна прыціснуць што‑н. да чаго‑н. канцом, краем, робячы ўпор. Сотнікаў пацягнуўся рукамі з вінтоўкай, каб уперці прыклад у плячо. Быкаў. Генерал упёр бараду ў грудзі і гэтак, з апушчаным тварам, хацеў падацца назад у вагон. Чорны. [Сузон] высек тоўсты дубовы кол, каб падперці клець. Упёр кол канцом адным у зямлю, а другім у шула. Галавач. // Узяцца ў бокі, прыняць ганарлівую паставу. — Ну, што скажаш? — Цаліна ўзяла.. [Сароку] за падбародак, прымусіла ўзняць галаву, адпусціла. Рукі ўперла ў бокі і чакала адказу. Ваданосаў. // перан. Утаропіць вочы на каго‑, што‑н. Я нешта прамычаў, а ксёндз упёр у мяне вочы і наўмысна трымаў мяне некалькі хвілін у такім разгубленым стане. Карпюк.

4. Разм. Навязаць каго‑, што‑н. каму‑н. — Працуе тут у домакіраўніцтве адна. У інстытут не прайшла, дык да нас упёрлі. Даніленка. [Яніна] праклінае бацьку, як самага благога свайго ворага, за тое, што ўпёр яе ў гэтую сям’ю. Мурашка. // перан. Патраціць, выдаткаваць (грошы). [Якаў:] — А хіба Халуста здольны на такое, калі ён свайго Мікалая поедам жарэ кожны дзень, што грошы за яго ўпёр. Чарнышэвіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

упіра́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.

Незак. да уперці.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

упёрты, ‑ая, ‑ае.

Дзеепрым. зал. пр. ад уперці.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

усупо́ніць

‘навязаць, уперці што-небудзь каму-небудзь’

дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. усупо́ню усупо́нім
2-я ас. усупо́ніш усупо́ніце
3-я ас. усупо́ніць усупо́няць
Прошлы час
м. усупо́ніў усупо́нілі
ж. усупо́ніла
н. усупо́ніла
Загадны лад
2-я ас. усупо́нь усупо́ньце
Дзеепрыслоўе
прош. час усупо́ніўшы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

упіра́нне, ‑я, н.

Дзеянне і стан паводле дзеясл. упіраць — уперці (у 3 знач.) і упірацца — уперціся (у 1 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

всу́чить сов.

1. (ввить) усука́ць;

2. (насильно вручить) упе́рці.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

упере́ть сов.

1. упе́рці; см. упира́ть​ 1;

2. перен. (глаза, взор), разг. упе́рці; утаро́піць;

упере́ть глаза́ в сте́ну упе́рці (утаро́піць) во́чы ў сцяну́;

3. перен., разг. (настоятельно указать, подчеркнуть значение) падкрэ́сліць; зрабі́ць упо́р;

4. (украсть) прост. спе́рці.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)