упалі́ць, -алю́, -а́ліш, -а́ліць; -а́лены: зак., што.

Прымусіць гарэць.

Ледзь упаліла сырыя дровы.

|| незак. упа́льваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. упа́льванне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

упалі́ць

дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. упалю́ упа́лім
2-я ас. упа́ліш упа́ліце
3-я ас. упа́ліць упа́ляць
Прошлы час
м. упалі́ў упалі́лі
ж. упалі́ла
н. упалі́ла
Загадны лад
2-я ас. упалі́ упалі́це
Дзеепрыслоўе
прош. час упалі́ўшы

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

упалі́ць сов. разже́чь;

ледзь ~лі́ў сыры́я дро́вы — едва́ разжёг сыры́е дрова́;

◊ у. шту́ку — прост. отколо́ть но́мер

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

упалі́ць, упалю, упаліш, упаліць; зак., што.

Прымусіць гарэць, загарэцца. Ледзь упаліў сырыя дровы.

•••

Упаліць штуку — тое, што і адпаліць штуку (гл. адпаліць).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

упа́лены разожжённый; см. упалі́ць

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

упа́льваць несов. разжига́ть; см. упалі́ць

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

упа́льваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.

Незак. да упаліць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

упа́лены, ‑ая, ‑ае.

Дзеепрым. зал. пр. ад упаліць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

упа́льванне, ‑я, н.

Дзеянне паводле знач. дзеясл. упальваць — упаліць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

шту́ка, ‑і, ДМ штуцы, ж.

1. чаго. Цэлы, некрануты, непачаты яшчэ прадмет, выраб (звычайна пра рулон тканіны). [Гунава:] — А калі ты [Сімон] мне штуку сукна прынясеш? Самуйлёнак.

2. Асобная рэч, прадмет, экземпляр з шэрага аднародных, які (звычайна ў спалучэнні з колькаснымі словамі) прымаецца за адзінку адліку. Юрка і Вано пісалі вершы ўзапар па некалькі штук штодня. Бядуля.

3. Разм. Наогул якая‑н. рэч, з’ява, акалічнасць, якасць і пад. Тут [у малюнках Дзеда Мароза] пляцёнкі-завітушкі, Стрэлы гонкія, шчыт, лук, Тут і пер’е райскай птушкі, І ўсялякіх многа штук. Колас. — Гарматы і ракі — розныя, браце, штукі... — уздыхаў, апраўдваючыся, дзед. Лынькоў. «А памятаеш, якога дзядзька Якуб язюка вывалак? От бо штука была, дык штука!» — «Браце, хто ж таго не памятае!..» Кірэенка. — Цудоўная штука — жыццё... — летуценна кажа Мялешка і закурвае папяросу. Васілевіч. // Які‑н. выпадак, здарэнне. І атрымалася недарэчная штука: лепшы машыніст дэпо фармальна астаўся па-за конкурсам. Шынклер. // Пра тое, што мае істотнае значэнне, асаблівасць. [Паўлюк:] — Вопыт, ведама, харошая штука. Што казаць. Каваленка. — Вось дык штука, — сказаў.. [салдат] і часта заміргаў белымі доўгімі вейкамі. — З мамай едзеш? Хомчанка. // Што‑н. нечаканае, складанае, незвычайнае і пад. [Масладуда:] — Зрабіць якую рэч з жалеза — не хітрая штука. Жалеза само па сабе моцнае. Лынькоў. Не штука растраціць, а штука назбіраць. З нар.

4. Разм. Незвычайны ўчынак, выхадка, выбрык. Хлапчукі... — перадражніў яе дзед, здагадаўшыся аб .. каварных штуках [Палаткі]. Лынькоў. // Фокус, мудрагелісты рух. Вучоны да ўсякіх штук, кот падскочыў, ударыўся аб клямку і расчыніў дзверы. Гарэцкі. [Цёця Каця:] А ў тым інстытуце.. дык сабак поўна. Там з імі ўсялякія штукі вырабляюць, практыку здымаюць. Крапіва.

•••

Адпаліць (упаліць, устроіць, урэзаць) штуку гл. адпаліць.

Вялікая штука — бясспрэчна, вядома, не выклікае здзіўлення.

Не вялікая штука — не дзіўна, не дзіва, нічога дзіўнага.

[Ад ням. Stück.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)