умацава́цца, -цу́юся, -цу́ешся, -цу́ецца; -цу́йся; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Стаць больш моцным, устойлівым.
Бераг умацаваўся.
Перасаджанае дрэва ўмацавалася ў новым грунце.
2. Размясціцца, стварыўшы сабе абарончыя збудаванні.
Часць умацавалася на новым месцы.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Стаць больш моцным, здаровым, трывалым.
Нервы ўмацаваліся.
Здароўе ўмацавалася.
Яго становішча ўмацавалася.
4. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Стаць цвёрдым, устойлівым, усталявацца, устанавіцца.
Гаспадаркі ўмацаваліся.
|| незак. умацо́ўвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
|| наз. умацава́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
умацава́цца
дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, зваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
умацу́юся |
умацу́емся |
| 2-я ас. |
умацу́ешся |
умацу́ецеся |
| 3-я ас. |
умацу́ецца |
умацу́юцца |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
умацава́ўся |
умацава́ліся |
| ж. |
умацава́лася |
| н. |
умацава́лася |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
умацу́йся |
умацу́йцеся |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
умацава́ўшыся |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
умацава́цца сов., в разн. знач. укрепи́ться; (твёрдо обосноваться — ещё) утверди́ться; (стать прочным, надёжным — ещё) упро́читься;
бе́раг ~ва́ўся — бе́рег укрепи́лся;
праці́ўнік ~ва́ўся ў ле́се — проти́вник укрепи́лся (утверди́лся) в лесу́;
здаро́ўе ўмацава́лася — здоро́вье укрепи́лось;
яго́ стано́вішча ўмацава́лася — его́ положе́ние укрепи́лось (упро́чилось)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
умацава́цца, ‑цуюся, ‑цуешся, ‑цуецца; зак.
1. Стаць больш моцным, устойлівым. Умацаваўся бераг ракі. Перасаджанае дрэва ўмацавалася ў новым грунце. // перан. Набыць большую сілу, стойкасць (пра думкі, пачуцці, якасці і пад.). Пасля нашых апошніх назіранняў у мяне асабіста ўмацавалася вера, што на Месяцы ёсць сапраўдныя багацці. Гамолка.
2. перан. Дабіцца, дасягнуць устойлівага становішча дзе‑н. (у грамадстве, на службе і пад.). Тут [у словах літаратара] чулася не выкпіванне няўмелай работы, а асуджэнне спробы ўмацавацца па грамадска-актыўнай пазіцыі. Лужанін. // Пранікнуцца ўпэўненасцю ў правільнасці чаго‑н.; замацавацца (у якой‑н. думцы і пад.). Умацавацца ў гэтай веры.. [Лабановічу] дапамаглі сяляне. Казека.
3. Стаць больш моцным, развітым. У выніку разгрому ў гады другой сусветнай вайны ўдарных сіл імперыялізму выраслі і ўмацаваліся сілы сацыялізма ва ўсім свеце. «Звязда». [Костусь:] — Калі мы ўсё прыбяром з поля ў пару, дык калгас наш тады ўмацуецца. Чорны. // Палепшыцца, узмацніцца, удасканаліцца. Умацавалася дысцыпліна. □ Роля жанчыны, яе аўтарытэт у сям’і пры сацыялістычным ладзе выраслі і ўмацаваліся як ніколі. «Полымя».
4. Стварыўшы абарончыя збудаванні, замацавацца на якой‑н. тэрыторыі. Часць.. ужо здымалася з месца, каб умацавацца на новай пазіцыі кіламетраў за дзесяць на поўнач. Чорны. Каб не даць ворагу ўмацавацца на новым месцы, мы ішлі за ім няспынна некалькі сутак. Сіняўскі. Гаеўцы, прарваўшы фронт, перлі паўночнае крыло белапалякаў на захад, не даючы ім умацавацца для абароны. Машара.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
упрочни́ться умацава́цца;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вкрепи́ться умацава́цца, замацава́цца;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
умацава́нне, -я, н.
1. гл. умацавацца, умацаваць.
2. мн. -і, -яў. Абарончае збудаванне.
Падземныя ўмацаванні.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
утверди́ться
1. уст. (установиться) устанаві́цца, усталява́цца; (укрепиться) умацава́цца, угрунтава́цца; (закрепиться) замацава́цца;
2. (убедиться) умацава́цца, перакана́цца;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
устанаві́цца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -но́віцца; зак.
Умацавацца, наладзіцца.
У горадзе ўстанавіўся парадак.
Устанавілася пагода.
|| незак. устана́ўлівацца, -аецца і устанаўля́цца, -я́ецца.
|| наз. устанаўле́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
укрепи́ться в разн. знач. умацава́цца; (прикрепиться — ещё) прымацава́цца;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)