тэ́мп
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
тэ́мп |
тэ́мпы |
| Р. |
тэ́мпу |
тэ́мпаў |
| Д. |
тэ́мпу |
тэ́мпам |
| В. |
тэ́мп |
тэ́мпы |
| Т. |
тэ́мпам |
тэ́мпамі |
| М. |
тэ́мпе |
тэ́мпах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
тэмп, -у, мн. -ы, -аў, м.
1. Ступень хуткасці ў выкананні музычнага твора, а таксама ў рухах, выкананні чаго-н., чытанні і пад.
2. Хуткасць ажыццяўлення, выканання або інтэнсіўнасці развіцця чаго-н.
Тэмпы будаўніцтва.
◊
У тэмпе (разм.) — хутка, энергічна.
|| прым. тэ́мпавы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
тэмп (род. тэ́мпу) м., в разн. знач. темп;
т. та́нца — темп та́нца;
тэ́мпы ро́сту ця́жкай прамысло́васці — те́мпы ро́ста тяжёлой промы́шленности;
◊ у тэ́мпе — в те́мпе
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
тэмп, ‑у, м.
1. Ступень хуткасці выканання музычнага твора. Тэмп арыі. Тэмп уверцюры. / Пра спектакль, чытанне, мову і пад. Тэмп спектакля. Тэмп песні. □ Гукі полькі запоўнілі хату. Гетманскі лёгка кружыўся, набіраючы тэмп. Алешка. // У спорце — ступень хуткасці мерных або паўторных рухаў, дзеянняў. Тэмп бегу. Тэмп стральбы. □ На трэніроўцы маё сэрца хутка набірала адпаведны тэмп, і я адчуваў сябе зусім свабодна якраз у той час, калі спрытныя гарадскія юнакі ўжо выдыхаліся і выглядалі, як мокрыя кураняты. Карпюк.
2. Хуткасць ажыццяўлення, выканання або інтэнсіўнасці развіцця чаго‑н. Тэмпы росту цяжкай прамысловасці. □ Сельская гаспадарка дасягнула высокіх тэмпаў росту. «Работніца і сялянка». Шаманскі ўсёй сваёй душой адчуў, што цяпер, у дні агульнага працоўнага ўздыму калгаснікаў, самы час набіраць тэмпы. Дуброўскі.
•••
У тэмпе — хутка, энергічна (рабіць што‑н.).
[Іт. tempo.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Тэмп 1 ‘ступень хуткасці, развіцця’ (ТСБМ, Некр. і Байк., Ласт.), те́мпо ‘тс’ (Вруб.). Еўрапеізм, пранікненне праз рускую мову (темп), дзе з XVIII ст. выводзіцца з ням. Tempo ці непасрэдна з італ. tempo < лац. tempus ‘тс’ (Фасмер, 4, 41; Арол, 5, 59); беластоцкае слова праз польск. tempo ‘тс’ таго ж паходжання.
Тэмп 2 ‘гатунак бульбы’ (Брасл. сл.), тэ́мпа ‘тс’ (слонім., Расл. св.). Ад рэгіянальных варыянтаў назваў гатунку, першапачаткова тэмп (БелСЭ, 2, 464), гл. тэмп 1.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ступа́, -ы́, ж.
Тэмп руху пры хадзьбе, яздзе на кані; крок.
Ехаць мернай ступою.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
але́гра (спец.).
1. прысл. Хутка, ажыўлена (пра тэмп выканання музычных твораў).
2. наз., нескл., н. Музычны твор або яго частка ў такім тэмпе.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
анда́нтэ (спец.).
1. прысл. Сярэднепавольна, плаўна (пра тэмп выканання музычнага твора).
2. у знач. наз., нескл., н. Музычны твор або частка яго ў такім тэмпе.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прэсты́сіма, прысл.
Вельмі хутка (пра тэмп выканання музычнага твора).
[Іт. prestissimo.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пульс, -у, м.
1. Рытмічны рух сценак артэрый, які выклікаецца дзейнасцю сэрца.
Намацаць п.
2. перан., чаго. Тэмп жыцця, руху чаго-н.
П. грамадскага жыцця.
|| прым. пу́льсавы, -ая, -ае (да 1 знач.; спец.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)