Труды́

назоўнік, уласны, неадушаўлёны, неасабовы, множны лік, множналікавы

мн.
Н. Труды́
Р. Трудо́ў
Д. Труда́м
В. Труды́
Т. Труда́мі
М. Труда́х

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

Ві́ны ’прычыны’. Карскі (Труды, 204) лічыць паланізмам. Да віна́1 (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Ме́йсе ’хлеб’ (Карскі, 1). Балтызм. Параўн. ст.-пруск. meise ’пшаніца’, лат. maize ’хлеб’ (Карскі, Труды, 390; Лаўчутэ, Балтизмы, 70).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Ве́шніцы ’весніцы, вароты пры ўездзе ў двор’ (Гарэц., Бір., З нар. сл.), слонім. ’вароты’ (Арх. Бяльк.; Карскі, Труды, 482). Да ве́сніцы (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Плю́шня ’падпорка ручак у калёсах’ (Пятк.Карскі, Труды). З лютня (гл.) з другасным п‑.

Плюшня́ ’ступня’ (ганц., Сл. ПЗБ). З плюсна (гл.). Канец слова аформлены паводле ступня.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

*Патла́чаны, потлаченъ ’разбіты’ (Карскі, Труды, 338). Да ц.-слав., ст.-рус. по‑тлачити ’выраўняць’, польск. tłoczyć, чэш. tlačit, славац. tlaciť ’націскаць, выціскаць, ціснуць’. Прасл. tolčiti (Махэк₂, 644) /ШЫІ/telkti утаўчы (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Пашасну́ць ’пахістаць’ (Нас.). Да па‑ і шастаць ’хістаць, калыхаць’, якое (як і ўкр. шастати, рус. шистать ’веяць зерне’, польск. szastać ’рухацца з шумам’), паводле Праабражэнскага, (Труды ИРЯ, 1, 90) з’яўляецца гукаперайманнем.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

*Лазя́нка, лозянка ’птушка бугай, Botaurus stellaris L.’ (Маш., ТС) — у выніку намінацыі словазлучэння з прым. лазяны пры дапамозе суф. ‑κ‑α. Да лаза (гл.). Параўн. польск. kamionka, Шапка. Толькі палескае (Карскі, Труды, 479).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Пратэ́са ’царкоўная харугва’ (Нас., Бяльк.), пратэ́сня ’тс’ (Нас.), пратасэ́я, пратасе́я (Гарэц., Мядзв., Шат., Касп., Др.-Падб.) ’хаўтурная харугва’ (бых., Рам. 8). Паводле Карскага (Труды, 425), з польск. procesja ’працэсія’ ад лац. prōcēssio ’тс’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Морд, ст.-бел. мордъ ’забойства, разбой’ (XVI ст.) запазычана са ст.-польск. mord, якое з ням. Mord ’тс’ (параўн. гоц. maúrþrjan) (Карскі, Труды, 338; Чартко, Пыт. мовазн. і метод., 118; Булыка, Лекс. запазыч., 41).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)