тарпе́да
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
тарпе́да |
тарпе́ды |
| Р. |
тарпе́ды |
тарпе́д |
| Д. |
тарпе́дзе |
тарпе́дам |
| В. |
тарпе́ду |
тарпе́ды |
| Т. |
тарпе́дай
тарпе́даю |
тарпе́дамі |
| М. |
тарпе́дзе |
тарпе́дах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
тарпе́да, -ы, ДМ -дзе, мн. -ы, -пе́д, ж.
Падводны снарад, які можа самастойна рухацца і наводзіцца на караблі для іх знішчэння.
|| прым. тарпе́дны, -ая, -ае.
Т. катар.
Тарпедная атака.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
тарпе́да, ‑ы, ДМ ‑дзе, ж.
Падводны сігарападобны снарад, які можа самастойна рухацца і наводзіцца на караблі для іх знішчэння. [Дзед Аўсей:] — У японскую кампанію, бывала, стаю ля гарматы [ваеннага карабля]... Тут табе снарады, тут табе тарпеды. Лынькоў.
[Ад. лац. torpedo — электрычны скат.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Тарпе́да ’падводны сігарападобны снарад’ (ТСБМ), сюды ж тарпэ́ды ’басаножкі’ (Сцяшк.). Праз рус. торпе́да, польск. torpeda з англ. torpedo ’электрычны скат; тарпеда’ < лац. torpēdo ’стан нерухомасці; электрычны скат’. У сучасным значэнні з пачатку XIX ст. (ЕСУМ, 5, 608; Чарных, 2, 252; Голуб-Ліер, 485). Назва басаножак, хутчэй за ўсё, па знешняму падабенству. Меркаванні Лаўчутэ (Балтизмы, 133) аб запазычанні назвы з балтыйскіх моў, параўн. літ. pė́de, pėdžià ’басаножка, падэшва з вяровак’ < pė́da ’ступа, ступня’, пры няясным паходжанні пачатку слова не пераконваюць. Параўн. танкеткі, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
торпе́да тарпе́да, -ды ж.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
мі́на¹, -ы, мн. -ы, мін, ж.
1. Снарад з выбуховым рэчывам, які закладаецца ў зямлю, пад ваду і інш.
Падарвацца на міне.
2. Снарад мінамёта.
3. Тое, што і тарпеда.
|| прым. мі́нны, -ая, -ае.
Міннае поле.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
мі́на 1, ‑ы, ж.
1. Снарад з выбуховым рэчывам, які закладваецца ў зямлю, пад ваду і інш. Неўзабаве загрымелі выбухі на чыгунцы, запалалі паліцэйскія ўчасткі, пачалі падрывацца на мінах нямецкія машыны. Асіпенка. Адна за адной загарэлася некалькі машын, два танкі наскочылі на міны. Мележ.
2. Снарад для стральбы з мінамёта. Праз хвіліну мінамёт пачаў сыпаць міны на мірныя хаты. Шамякін.
3. Тое, што і тарпеда.
•••
Падлажыць міну гл. падлажыць.
[Фр. mine.]
мі́на 2, ‑ы, ж.
Выраз твару. Хлопцы пераглянуліся і зрабілі сур’ёзныя міны. Гартны. Кандрат так перадражніў Данькаву інтанацыю і міну, што ўсе зарагаталі. Караткевіч.
•••
Рабіць вясёлую міну пры дрэннай гульні гл. рабіць.
Рабіць (строіць) міну гл. рабіць.
[Фр. mine.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)