тапары́шча, -а, мн. -ы, -ры́шч і -аў, н.
Дзяржанне тапара.
Бярозавае т.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Тапары́шча
назоўнік, уласны, неадушаўлёны, неасабовы, ніякі род, 1 скланенне
|
адз. |
| Н. |
Тапары́шча |
| Р. |
Тапары́шча |
| Д. |
Тапары́шчу |
| В. |
Тапары́шча |
| Т. |
Тапары́шчам |
| М. |
Тапары́шчы |
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
тапары́шча
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, ніякі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
тапары́шча |
тапары́шчы |
| Р. |
тапары́шча |
тапары́шч
тапары́шчаў |
| Д. |
тапары́шчу |
тапары́шчам |
| В. |
тапары́шча |
тапары́шчы |
| Т. |
тапары́шчам |
тапары́шчамі |
| М. |
тапары́шчы |
тапары́шчах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
тапары́шча, ‑а, н.
Ручка тапара. Разораю, што вяла да Піліпавай хаты, [Базыль] дайшоў да дрывотні, падняў сякеру, — за ноч яе ўкрыла раса, тапарышча і абух нібы спацелы. Сачанка. Знайшоўшы пад страхой зямлянкі сякеру з крываватым тапарышчам, хлопец падаўся ў глыбіню лесу. Сіняўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Тапары́шча ’дзяржанне сякеры’ (ТСБМ, Некр. і Байк., Сцяшк., Стан.), тапары́шчо, тапары́шчэ ’тс’ (Сл. ПЗБ), топо́рышчэ ’тс’ (Вруб.), топоры́шчэ ’тс’ (ТС, Горбач, Зах.-пол. гов.), ст.-бел. топорище ’тс’, ’адзінка вымярэння даўжыні ў цесляроў’ (Ст.-бел. лексікон). Параўн. укр. топори́ще ’тс’, рус. топори́ще ’тс’, в.-луж., н.-луж. toporišćo ’дзяржанне, ручка (напр., сякеры)’, харв. toporišće ’дзяржанне сякеры’, дыял. toporìšče ’чаранок матыкі’, славен. toporìšče ’тс’, таксама дыял. ’чаранок лапаты’, ’ручка цэпа, цапільна’, балг. топори́шка ’дзяржанне сякеры’, дыял. топори́ште ’дзяржанне вялікага молата, якім збіваюць сукно ў валюшы (сукнавальні)’. На значнай частцы моўнай тэрыторыі ўжываецца паралельна з тапарыска (гл.), якое мае адпаведнік у польск. toporzysko ’дзяржанне сякеры’, чэш. topořisko ’тс’, славац. toporisko ’тс’, што несумненна ўяўляе пазнейшую інавацыю ў славянскіх мовах. Шустар-Шэўц (1518) рэканструюе дзве праславянскія формы *toporiště і *toporisko, вытворныя ад *toporъ (гл. тапор). На беларускай і ўкраінскай тэрыторыі формы тапары́ска і топари́сько ’дзяржанне сякеры’ з’яўляюцца пранікнёнымі з польскай мовы, падтрыманымі экспансіяй суф. ‑isko.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
заклінава́ць, -ну́ю, -ну́еш, -ну́е; -ну́й; -нава́ны; зак., што.
Замацаваць пры дапамозе кліна.
З. тапарышча.
|| незак. закліно́ўваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. закліно́ўванне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сяке́ра, -ы, мн. -ы, -ке́р, ж.
1. Насаджаная на тапарышча металічная прылада для сячэння з лязом з аднаго боку і абухом з другога.
Бацька купіў новую сякеру.
2. Прымітыўная выкапнёвая прылада з крэменю.
|| памянш. сяке́рка, -і, ДМ -рцы, мн. -і, -рак, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
заклінава́ць, ‑ную, ‑нуеш, ‑нуе; зак., што.
Замацаваць пры дапамозе кліна. Заклінаваць тапарышча. □ Качэлі складалі на зямлі: уставілі вось у слупы.. і заклінавалі ў ёй дубовым кліннем палкі. Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
топори́ще м., ср.
1. увелич. сяке́рышча, -шча ср.;
2. (рукоятка) тапары́шча, -шча ср.; дзяржа́нне, -ння ср.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)