Танке́ткі ’лёгкі жаночы абутак, басаножкі’ (ТСБМ, Сцяшк. Сл.), танке́тка ’суцэльная падэшва, якая патаўшчаецца ад наска да пяткі’ (ТСБМ). Вобразнае збліжэнне з танке́тка ’лёгкая баявая гусенічная бронемашына’ (ТСБМ), памянш. ад танк (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
танке́тка
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
танке́тка |
танке́ткі |
| Р. |
танке́ткі |
танке́так |
| Д. |
танке́тцы |
танке́ткам |
| В. |
танке́тку |
танке́ткі |
| Т. |
танке́ткай
танке́ткаю |
танке́ткамі |
| М. |
танке́тцы |
танке́тках |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
танке́тка 1, ‑і, ДМ ‑тцы; Р мн. ‑так; ж.
Лёгкая баявая гусенічная браніраваная машына, узброеная кулямётам. Гусеніцы танкеткі ўміналі зямлю, раўнавалі магілу. Лынькоў.
танке́тка 2, ‑і, ДМ ‑тцы; Р мн. ‑так; ж.
1. Суцэльная падэшва, якая патаўшчаецца ад наска да пяткі.
2. толькі мн. (танке́ткі, ‑так). Лёгкі жаночы абутак па такой падэшве.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тупары́лы, ‑ая, ‑ае.
Разм.
1. З тупым, шырокім рылам, мордай. Тупарылы галавень. Тупарылы вяпрук. // Груб. З пляскатым, шырокім тварам (пра чалавека).
2. Які мае тупую, шырокую пярэднюю частку (пра прадметы). Тупарылыя баржы. Тупарылыя танкеткі. □ Тупарылыя чорныя грузавікі адзін за адным мільгаюць у кароткім абсягу шашы, які адкрываецца Шуравым вачам. Навуменка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Тарпе́да ’падводны сігарападобны снарад’ (ТСБМ), сюды ж тарпэ́ды ’басаножкі’ (Сцяшк.). Праз рус. торпе́да, польск. torpeda з англ. torpedo ’электрычны скат; тарпеда’ < лац. torpēdo ’стан нерухомасці; электрычны скат’. У сучасным значэнні з пачатку XIX ст. (ЕСУМ, 5, 608; Чарных, 2, 252; Голуб-Ліер, 485). Назва басаножак, хутчэй за ўсё, па знешняму падабенству. Меркаванні Лаўчутэ (Балтизмы, 133) аб запазычанні назвы з балтыйскіх моў, параўн. літ. pė́de, pėdžià ’басаножка, падэшва з вяровак’ < pė́da ’ступа, ступня’, пры няясным паходжанні пачатку слова не пераконваюць. Параўн. танкеткі, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
цэ́ліць, ‑лю, ‑ліш, ‑ліць; зак. і незак.
1. незак. Тое, што і цэліцца; цаляць. Мы за мір! А цэліць бомбай Не дазволім мы ў наш дом. Панчанка. Драпежнік цэліць бомбамі ў насціл, І леглі на вадзе крыві салдацкай меткі, Мо суджана і мне не перайсці, Але грымяць імклівыя танкеткі. Вітка. [Рымша:] — Ён [Анішчук], мусіць, толькі з ёю [Лучынінай] падражніваецца, а сам цэліць да Загароўскай падабрацца... Гурскі. А кайданы ўсё мацней звінелі. І што ні крок — царкоўны перазвон. І кат ужо ў звон у гэты цэліў... Сіпакоў. // Мець намер. Машын вунь колькі калгас накупіў. У мільянеры цэліць. Даніленка. Не было як зразумець, куды цэліць афіцэр. Што ведае пра яго? Страшныя здагадкі перашкаджалі ўважліва слухаць. Асіпенка.
2. зак. Разм. Трапіць, папасці. Юркевіча запытанне цэліла ў .. самыя патайныя думкі [Юзіка]. Мурашка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)