сівізна́, -ы́, ж.
1. Сівыя валасы.
С. ў валасах.
Дажыць да сівізны (да старасці).
2. перан. Старажытнасць, даўніна.
С. вякоў.
◊
Сівізна ў бараду, а чорт у рабрыну (прыказка) — пра старога, які заляцаецца да жанчын.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сівізна́
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
| Н. |
сівізна́ |
| Р. |
сівізны́ |
| Д. |
сівізне́ |
| В. |
сівізну́ |
| Т. |
сівізно́й
сівізно́ю |
| М. |
сівізне́ |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
сівізна́ ж., в разн. знач. седина́; (проступающая местами — ещё) про́седь;
с. валасо́ў — седина́ воло́с;
дажы́ць да ~ны́ — дожи́ть до седи́н;
с. вяко́ў — седина́ веко́в;
кара́куль з ~но́й — кара́куль с седино́й (про́седью);
◊ с. ў бараду́, а чорт у рабрыну́ — погов. седина́ в бо́роду, а бес в ребро́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
сівізна́, ‑ы, ж.
1. Сівыя валасы; сівы колер валасоў. [Бондар] выглядаў старэй за свае гады, бо сівізна ўжо ўбілася ў яго густыя чорныя вусы і пабяліла скроні. Чарнышэвіч. Сівізна ў бараду, а чорт у рабрыну. Прымаўка. // Пра старасць. І Даніла так правёў усё жыццё, — год за годам, адзін дзесятак за другім, — аж да сівізны. Бядуля.
2. перан. Шаравата-белы налёт па чым‑н.; шаравата-белы колер, афарбоўка чаго‑н. Сівізна старых камянёў. □ З кустоў і травы знікала сівізна замаразкаў. М. Ткачоў. Сасонкі яшчэ невысокія, але ўжо ўвабраліся ў сілу. Пасля дажджу адліваюць сівізной. Навуменка.
3. Сівінка ў футры. Собаль з сівізной. □ [Дзед:] «Ваш бабёр, свет Мікалаевіч, чагосьці»... «Ну, кажыце!».. — «Сівізна па ім пайшла.» Я здзівіўся: то ж на футры, ягамосці, сівізна якраз каштоўнасцю й была. Вялюгін.
4. перан. Даўніна, старажытнасць. Каб легенды глухой сівізны мне з даверам дубы шапталі. Бураўкін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Сівізна́, сіві́зна ‘сівіна, сівыя валасы’ (ТСБМ, Нас., Ласт., Гарэц., Байк. і Некр., Бяльк., Шат., Варл.; ашм., Стан.; даўг., Сл. ПЗБ). Паводле Кохмана (Kontakty, 24), ва ўсходнеславянскія мовы запазычана з польск. siwizna ‘сіваватасць, сівыя валасы’. Аналагічна адносна рус. сивизна́ ‘тс’ гл. Віткоўскі, Słownik, 172.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
про́седь сівізна́, -ны́ ж.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
маладжа́васць, ‑і, ж.
Уласцівасць маладжавага. Сівізна не пасавала да маладжавасці твару [рэдактара] і тым не менш надавала яму мяккую прывабнасць. Хадкевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
седина́ сівізна́, -ны́ ж.;
◊
седина́ в бо́роду — бес в ребро́ посл. во́лас сіве́е, а галава́ шале́е; сівізна́ ў бараду́, а чорт у галаву́; у старо́й пе́чы па́ляць чэ́рці;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
срэ́бны, ‑ая, ‑ае.
Тое, што і сярэбраны. Раскідзістая ігруша-дзічка стаяла ў пышным уборы срэбнага інею. Лынькоў. У чалавека былі густыя валасы на галаве, сівізна іх толькі кранула дзе-нідзе срэбнымі ніткамі. Чорны. / у паэт. ужыв. Як сцежка срэбная, бяжыць-гудзе паток. Грамыка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пасерабры́ць, ‑ру, ‑рыш, ‑рыць; зак., што.
1. Пакрыць тонкім слоем серабра. Пасерабрыць лыжкі.
2. Зрабіць серабрыстым, надаць серабрысты колер. Скроні пасерабрыла сівізна. □ На агародзіку каля хлява сонца пасерабрыла расу на агур[о] чніку. Броўка. Раніца была ясная і марозная. Іней пасерабрыў паляну, буданы і дрэвы. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)