схі́л
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
схі́л |
схі́лы |
| Р. |
схі́лу |
схі́лаў |
| Д. |
схі́лу |
схі́лам |
| В. |
схі́л |
схі́лы |
| Т. |
схі́лам |
схі́ламі |
| М. |
схі́ле |
схі́лах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
схіл, -у, мн. -ы, -аў, м.
1. Нахіленая паверхня чаго-н.; пакаты спуск.
С. страхі.
С. гары.
2. перан. Набліжэнне канца жыцця.
С. жыцця.
◊
На схіле дзён (гадоў) (кніжн.) — пры набліжэнні старасці.
|| прым. схі́лавы, -ая, -ае (да 1 знач.; спец.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
схіл (род. схі́лу) м.
1. склон, укло́н; (кровли) скат;
2. перен. (конец) зака́т;
◊ на схі́ле дзён — на зака́те дней;
на схі́ле гадо́ў — на скло́не лет
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
схіл, ‑у, м.
1. Нахіленая паверхня чаго‑н.; пакаты спуск. Схіл узвышша. Схіл даху. □ Па крутых схілах рова калісьці рос каржакаваты альшэўнік. Асіпенка. На гару ўзышоў Андрэй пясчанай дарожкай праз малады густы сасоннік, які вырас на схілах за час вайны. Пестрак.
2. перан. Канец. Прыгадаем паэтычны малюнак схілу лета, стылістыка якога вызначаецца вобразнасцю, істотна ўдаленай ад стыхіі чыста сялянскага жыцця, светабачання. Навуменка. З нарады аграном дамоў На схіле дня вяртаўся. Прануза. Гадоў, што скронь мне пабялілі, Жыцця, што йдзе на схіл сягоння, Мне зор гарачых не зацьмілі Туманы, ўзнікшыя на ўлонні. Буйло.
•••
На схіле дзён (гадоў, год) — у старасці, пры набліжэнні старасці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Схіл ’нахіленая паверхня; пакаты спуск’ (ТСБМ, Гарэц., Бяльк.), ’спад’ (Некр. і Байк.), ’пакаты бок узгорка’ (БРС), схі́лак ’сыход, край, канец’ (Нас.). Параўн. укр. схил ’спадзісты бок гары’, польск. schyłek ’заняпад, канец; схон, адхон’. Дэвербатыў ад схіліць < хіліць, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
схіл, нахіл, спад, спуск, скат, адхон, схон, адкос / абрывісты: абрыў, строма, круча, круцізна, касагор
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
касаго́р, -а, мн. -ы, -аў, м.
Схіл гары, пагорка.
Узбірацца давялося па камяністым касагоры.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пахі́л, -у, мн. -ы, -аў, м.
Пакатая паверхня чаго-н., схіл, нахіл.
|| прым. пахі́льны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
спа́дзісты, -ая, -ае.
Які паступова паніжаецца, мае схіл.
С. бераг.
Спадзістая гара.
|| наз. спа́дзістасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
стро́ма¹, -ы, мн. -ы, стром, ж.
1. Круты схіл, абрыў.
2. Месца ў рацэ, дзе цячэнне асабліва імклівае.
С. ракі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)