сутьI су́тнасць, -ці ж.;
◊
по су́ти де́ла па су́тнасці.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
сутьII (3-е лицо мн. настоящего времени от глаг. «быть») книжн. ёсць; (являться) з’яўля́ецца; (это) гэ́та;
львы и ти́гры суть хи́щные живо́тные ільвы́ і ты́гры — гэ́та драпе́жныя жывёлы;
◊
(э́то) не суть ва́жно (гэ́та) не (так) ва́жна.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Суць ’сэнс’ (Бяльк.), су́тны ’існы, істотны’ (Некр. і Байк.), су́тнасць ’самае істотнае, асноўны сэнс’ (ТСБМ, Некр. і Байк., Бяльк.), ст.-бел. суть ’яны ёсць’: што в нем суть (1432 г., Карскі, 2- 3, 473), дзеепрысл. ’будучы’: што ныне живи суть (1264 г.; Карскі 2-3, 472), дапаможны дзеяслоў быць у 3 ас. мн. л. цяп. часу: пошли суть были на воину (Скарына). Параўн. укр. суть ’сутнасць, асноўны сэнс’, су́тий ’сапраўдны’, рус. суть ’сутнасць, асноўны змест’, стараж.-рус. сутьство ’існасць, сутнасць, прырода’, што ўзніклі кніжным шляхам з формы 3 ас. мн. л. цяп. часу дзеяслова быти ’быць’, параўн. польск. są, чэш. jsou, ст.-чэш. jsù, славац. sú, в.-н.-луж. su, серб.-харв. су, јѐсу, славен. so, балг. са, макед. се, дыял. сет, ст.-слав. сѫть, роднасныя лац. sunt ’тс’ (Фасмер, 3, 812; ЕСУМ, 5, 485; Німчук, Давньорус., 15; Басай-Сяткоўскі, Słownik, 348).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
су́тнасць ж. су́щность; существо́ ср.; суть;
па ~ці — вводн. сл. в су́щности, по существу́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
цы́мус, -су м.
1. (кушанье из моркови) ци́мус;
2. разг. са́мая суть; са́мое интере́сное
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
перевёртыватьI несов. (к переверну́ть)
1. (с одной стороны на другую) пераваро́чваць;
2. (страницу) пераго́ртваць;
3. перен. (изменять смысл, суть, существо чего-л.) перакру́чваць; см. переверну́ть 1, 3, 6.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Су́тнасць ’самае істотнае, галоўнае, унутраны змест чаго-небудзь’ (ТСБМ, Некр. і Байк., Бяльк.), су́тностʼ (сутʼ) ’існасць’ (Вруб.). Укр. су́тність ’тс’, параўн. стараж.-рус. сутьство, ст.-слав. сѫтьство ’тс’, якія выводзяцца са стараж.-рус. суть, ст.-слав. сѫть, формы 3 ас. мн. л. цяп. ч. дзеяслова быць ’яны ёсць’ (Фасмер, 3, 812; ЕСУМ, 5, 485), гл. суць. Украінскае (і, відаць, беларускае) слова ўтворана па тыпу рус. су́щность ’тс’ у пачатку XX ст. на базе прыметніка су́тній ’існы, істотны’ (Німчук, Давньорус., 15), што на фоне старога і́снасць ’самае істотнае’ (ТСБМ) дае падставы трактаваць слова як “сапсаванае расейскае”, гл. Пацюпа ў Станкевіч, Язык, 1194.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пуры́м ’прыпар, гарачы час’ (полац., Жыв. НС), пурымы ’яўрэйскае свята’: пурымы не свято, а трасца не хвароба (Сержп.), ст.-бел. пуримь ’тс’; сюды ж пурьшэц ’невялікая булачка’ (пін., Сл. Брэс.). Запазычана з яўр. ригіт ’свята’ (Булыка, Лекс. запазыч., 184) < іўрыт. pur ’жэрабя’, сюжэт узнікнення свята гл. у кнізе “Зефір” у Скарынаўскім перакладзе Бібліі: И для того назвами суть дневе шые фуримь. То есть дневе жребиевь. Прото иже фуръ, еже исказуетсл жребеи вовержен есть до сосуда; параўн. укр. пу́рім ’тс’, польск. дыял. purum: pan Wojciech już purum, już sobie podchmielił (паводле Крэмера, Słowniczek, 311, — з лацінскай). На семантыку слова, магчыма, паўплывала пу́ры́ць ’гнаць, падганяць’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
уніка́ць несов.
1. (чаго) избега́ть; уклоня́ться (от чего);
у. сустрэ́чы — избега́ть встре́чи;
у. прамо́га адка́зу — уклоня́ться от прямо́го отве́та;
2. (каго, чаго) сторони́ться, избега́ть, чужда́ться;
у. людзе́й — избега́ть (чужда́ться) люде́й;
3. вника́ть;
у. у су́тнасць спра́вы — вника́ть в суть де́ла
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
зразуме́ць сов.
1. поня́ть; пости́чь, пости́гнуть: уразуме́ть;
з. намёк — поня́ть намёк;
з. з пе́ршага сло́ва — поня́ть с пе́рвого сло́ва;
з. і́сціну — пости́чь (уразуме́ть) и́стину;
2. (сделать что-л. для себя ясным, понятным) уясни́ть; поня́ть;
з. су́тнасць спра́вы — уясни́ть (поня́ть) суть де́ла;
3. (довести полностью до своего сознания) осозна́ть; поня́ть;
з. сваю́ памы́лку — осозна́ть (поня́ть) свою́ оши́бку;
4. (открыть смысл, значение чего-л.) осмы́слить; поня́ть;
па-но́ваму з. падзе́і — по-но́вому осмы́слить собы́тия;
5. (оценить по достоинству) поня́ть;
каб з. прыгажо́сць Санкт-Пецярбу́рга, трэ́ба яго́ паба́чыць — что́бы поня́ть красоту́ Санкт-Петербу́рга, на́до его́ уви́деть;
◊ даць з. — дать поня́ть;
з. з паўсло́ва — поня́ть с полсло́ва (полусло́ва)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)