стрэ́мя, стрэ́мя і стрэ́мені, Д стрэ́мю і стрэ́мені, В стрэ́мя, Т стрэ́мем і стрэ́менем, М (аб) стрэ́мі і стрэ́мені, мн. страмёны, страмён і страмёнаў, н.

1. Прыстасаванне ў выглядзе жалезнай дужкі з вушкам для ўпору нагі конніка, якая падвешваецца да сядла пры дапамозе рэменя.

2. Тое, што і стрэмечка (спец.).

|| прым. страмянны́, -а́я, -о́е (да 1 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

стрэ́мя

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, ніякі род, рознаскланяльны

адз. мн.
Н. стрэ́мя стрэмі
страмёны
Р. стрэ́мя
стрэ́мені		 стрэмяў
страмён
страмёнаў
Д. стрэ́мю
стрэ́мені		 стрэмям
страмёнам
В. стрэ́мя стрэмі
страмёны
Т. стрэ́мем
стрэ́менем		 стрэмямі
страмёнамі
М. стрэ́мі
стрэ́мені		 стрэмях
страмёнах

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

стрэ́мя (род. стрэ́мя и стрэ́мені, дат. стрэ́мю и стрэ́мені, вин. стрэ́мя, тв. стрэ́мем и стрэ́менем, предл. (аб) стрэ́мі и (аб) стрэ́мені) ср., в разн. знач. стре́мя

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

стрэ́мя, стрэмя і стрэмені, Д стрэмю і стрэмені, В стрэмя, Т стрэмем і стрэменем, М (аб) стрэмі і стрэмені; мн. страмёны, страмён; н.

1. Прыстасаванне для ўпору нагі конніка ў выглядзе жалезнай дужкі з вушкам, што падвешваецца да сядла пры дапамозе рэменя. Асядлаўшы буланку, [брыгадзір] паставіў у стрэмя нагу, спрытным рыўком узняўся і лёгка сеў. Брыль.

2. Спец. Тое, што і стрэмечка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Стрэ́мя 1 ‘сукаватая яловая падстаўка, па якой падымаюцца на “падкур” (прыстасаванне, якое абараняе борць ад мядзведзяў)’ (Рам. 8). Гл. страмі́на.

Стрэ́мя 2, Р. скл. стрэ́мя і стрэ́мені ‘прыстасаванне для ўпору нагі конніка’ (ТСБМ, Байк. і Некр.), стрымена ‘тс’, мн. л. стрэмена́ ‘тс’ (Бес., Шымк. Собр.), стрэмянё ‘стрэмя’ (Сцяшк.), стримоно ‘тс’ (Турэцка-беларускі размоўнік, 1836 г., Нью-Ёрк., 1995). Параўн. укр. стре́ме́но́, стре́мін, рус. стре́мя ‘стрэмя’, стараж.-рус. стремень, стрьмень, польск. strzemię, в.-луж. třmjeň, н.-луж. tśmjeń, чэш. střmen, славац. strmeň, славен. stréme, серб.-харв. стр̏ме̑н, балг. стре́ме ‘тс’, макед. стремен ‘тс’. Прасл. *stremę, як мяркуюць (гл. Бязлай, 3, 327 з літ-рай), ідэнтычна грэч. στρέμμα ‘нешта скручанае, нітка; выгін’, якое з’яўляецца nomen actionis ад дзеяслова στρέφω ‘віць, плесці’, і.-е. корань *strebh‑ ‘тс’, параўн. яшчэ грэч. στρόφο ‘вяроўка, паласа’. На думку Сноя₁ (613), славяне да VI ст., ві даць, страмёны мелі плеценыя з нейкіх матэрыялаў, напрыклад, з рамянёў. Гл. аналагічна Борысь, 584. Супастаўлялі таксама з рус. пастро́мка ‘пастронак’ і *strъmъ (гл. стромкі); гл Фасмер, 3, 775; Брукнер, 522; Праабражэнскі, 2, 397.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

страмянны́ гл. стрэмя.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

стре́мя​I стрэ́мя, род. стрэ́мя и стрэ́мені ср.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

вы́слабаніць сов. вы́свободить;

в. нагу́ са стрэ́мя — вы́свободить но́гу из стре́мени

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

була́нка, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.

Разм. ласк. Кабыла буланай масці. Асядлаўшы буланку, [брыгадзір] паставіў у стрэмя нагу, спрытным рыўком узняўся і лёгка сеў. Брыль.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

вде́ть сов.

1. (нитку) уцягну́ць; зацягну́ць;

2. (просунуть) прасу́нуць; (всунуть) усу́нуць; (вставить) уста́віць;

вде́ть но́гу в стре́мя уста́віць нагу́ ў стрэ́мя;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)