Страла́

назоўнік, уласны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне

адз.
Н. Страла́
Р. Стралы́
Д. Страле́
В. Стралу́
Т. Страло́й
Страло́ю
М. Страле́

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

страла́

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне

адз. мн.
Н. страла́ стрэ́лы
стралы́
Р. стралы́ стрэ́л
Д. страле́ стрэ́лам
В. стралу́ стрэ́лы
стралы́
Т. страло́й
страло́ю		 стрэ́ламі
М. страле́ стрэ́лах

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

стрела́ в разн. знач. страла́, -лы́ ж.;

стрела́ подъёма сво́да архит. страла́ пад’ёму скляпе́ння;

стрела́ проги́ба техн. страла́ прагі́бу;

стрела́ экскава́тора страла́ экскава́тара;

прямо́й как стрела́ ро́ўны як страла́;

◊

промча́ться стрело́й прамча́цца страло́й.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

парфя́нскі, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да парфян. Парфянская культура.

•••

Парфянская страла гл. страла.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

парфя́нский парфя́нскі;

◊

парфя́нская стрела́ парфя́нская страла́.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

аму́раў, ‑рава.

Які належыць амуру. Амурава страла.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Стрэ́ліца ‘стрэлкаліст, Sagittaria L.’ (Байк. і Некр., Кіс.), стрэлі́ца ‘вага ў студні з жураўлём’ (добр., ДАБМ, камент., 809). Да страла 1 (гл.) з-за знешняга падабенства; да словаўтварэння параўн. славен. strelica ‘страла’. Этымон адлюстраваны і ў навуковай назве расліны, суадноснай з лацінскай, параўн. sagitta ‘страла’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Страла́ 1 ‘тонкі прут для стральбы з лука’ (ТСБМ, Байк. і Некр., Бяльк., Янк. 2), ‘журавель, доўгае бервяно ў калодзежы’ (Некр., Жд. 2, Янк. 2), ‘саха ў студні з жураўлём’ (ДАБМ, камент., 808), ‘пярун, маланка’ (ТС), ‘крэмневы завостраны цыліндрык’ (ТС, Маш.), ‘белемніт’, ‘выкапнёвая каменная сякерка’ (Машынскі, Atlas): перуно́вая стрэла́ ‘тс’ (Пятк. 2), ‘стрэлка ў гадзінніку’ (Сцяшк.), ‘бязлістае тонкае сцябло расліны з суквеццем наверсе’ (ТСБМ), памянш. стрэ́лка (гл.). Параўн. укр. стріла́, рус. стрела́, стараж.-рус. стрѣла, польск. strzała, в.-луж. třěła ‘снарад’, н.-луж. stśěła ‘прамень’, чэш. střela ‘страла, маланка’, славац. strela ‘снарад’, серб.-харв. стријѐла, славен. stréla, балг. стрела́ ‘страла, маланка’, макед. стрела ‘страла’, ст.-слав. стрѣла ‘страла’, дыял. (салун.) strʼälá ‘гром’. Прасл. *strěla, дэрыват ад незасведчанага і.-е. дзеяслова (Шустар-Шэўц, 1368). Борысь (583) следам за Покарным (1028) мяркуе, што слова з’яўляецца вытворным ад і.-е. кораня *ster‑, які ў распасцерці (гл.). Роднасныя лат. stręlā ‘страла, кідальны снарад, паласа, струмень’, літ. strėlà ‘страла’, ст.-в.-ням. strâl(a) ‘страла, маланка’, ням. Strahl ‘прамень’, на падставе якіх Борысь (там жа) узнаўляе слав.-балта-герм. праформу *strē‑lā. Махэк₂ (586) лічыць усе гэтыя словы запазычаннем з “праеўрапейскага субстрата”. Гл. таксама Глухак, 589; Бязлай, 3, 326.

Страла́ 2 ‘страказа’ (лудз., Сл. ПЗБ), стрэ́лка ‘тс’ (Некр. і Байк., Касп.; в.-дзв., смарг., паст., рас., даўг., Сл. ПЗБ). Да страла 1, стрэлка 2 (гл.). Назва па доўгім, выцягнутым брушку. Параўн. рус. дыял. стре́лка ‘тс’.

Страла́ 3 ‘карагод’ (Нар. Гом.). Ад назвы абрада “ваджэнне і пахаванне стралы”, відаць, да страла 1 (гл.). Аб семантыцы абрада гл. Барташэвіч, Бел. фальк., 2, 563–565.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

гартава́ны

1. прич., тех. калённый, закалённый;

2. прил. калёный;

~ная страла́ — фольк. калёная стрела́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Стрэ́мець ‘страла’ (капыл., Сл. ПЗБ). Лакальнае ўтварэнне ад стрэмка (гл.)?

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)