спяша́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца; незак.
1. з чым, з інф. і без дап. Старацца зрабіць што-н., трапіць куды-н. як мага хутчэй.
С. з пасадкай дрэў.
С. з уборкай ураджаю.
Спяшайся, бо спознішся на аўтобус.
2. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Пра гадзіннік: паказваць няправільны час.
Гадзіннік спяшаецца на 5 хвілін.
|| зак. паспяша́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
спяша́цца
дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, зваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
спяша́юся |
спяша́емся |
| 2-я ас. |
спяша́ешся |
спяша́ецеся |
| 3-я ас. |
спяша́ецца |
спяша́юцца |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
спяша́ўся |
спяша́ліся |
| ж. |
спяша́лася |
| н. |
спяша́лася |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
спяша́йся |
спяша́йцеся |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
спяша́ючыся |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
спяша́цца несов.
1. спеши́ть, торопи́ться;
с. на цягні́к — спеши́ть (торопи́ться) на по́езд;
яна́ не ~ша́лася ўвахо́дзіць у дом — она́ не спеши́ла (не торопи́лась) входи́ть в дом;
2. (о часах) спеши́ть; уходи́ть вперёд;
гадзі́ннік ~ша́ецца — часы́ спеша́т (ухо́дят вперёд)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
спяша́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак., з інф., з чым і без дап.
1. Імкнуцца рабіць што‑н. як можна хутчэй; спяшаць. Яны стаялі ўжо ля каліткі дома, дзе кватаравала Рэня. Алёшка спяшаўся дагаварыць: — Я люблю.. Цябе... Цябе я люблю... Лынькоў. Ляснічы няпэўна гмыкнуў. Ён ніколі не спяшаўся з вывадамі. Навуменка. Пакручасты кароткі хвост, прыроблены да апошняй літары, і распырсканае ў канцы чарніла павялі [Агнёва] на думку, што начальнік спяшаўся. Асіпенка.
2. Імкнуцца хутчэй ісці, рухацца, хутчэй трапіць куды‑н. Кожны дзень яна спяшаецца да бальшака І, прыклаўшы руку да вачэй, Прагна ўглядаецца на захад .. А яе каханага яшчэ і сёння Не адпускае вайна. Сіпакоў. Да кагосьці ляцеў і кагосьці ў душу сваю клікаў, Так спяшаўся — хаця б не спазніцца, паспець. Кірэенка. Алена расшпіляе і зноў зашпіляе ватоўку, перавязвае на галаве хустку і спяшаецца на двор, да сяброўкі Ганны. Ермаловіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Спяша́цца. Гл. наступнае слова.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
спяшацца, спяшаць, паспяшаць, гарачыцца; завіхацца, увіхацца, варушыцца (разм.); завінацца (абл.) □ пароць гарачку
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
паспяша́цца гл. спяшацца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
заспяша́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца; зак.
Пачаць спяшацца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
спяша́ць несов., разг., см. спяша́цца
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)