спе́лы
прыметнік, якасны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
спе́лы |
спе́лая |
спе́лае |
спе́лыя |
| Р. |
спе́лага |
спе́лай
спе́лае |
спе́лага |
спе́лых |
| Д. |
спе́ламу |
спе́лай |
спе́ламу |
спе́лым |
| В. |
спе́лы (неадуш.)
спе́лага (адуш.) |
спе́лую |
спе́лае |
спе́лыя (неадуш.)
спе́лых (адуш.) |
| Т. |
спе́лым |
спе́лай
спе́лаю |
спе́лым |
спе́лымі |
| М. |
спе́лым |
спе́лай |
спе́лым |
спе́лых |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
спе́лы, -ая, -ае.
1. Які паспеў, выспеў, стаў прыгодным для ўжывання.
С. яблык.
2. перан. Які дасягнуў вопытнасці, майстэрства (пра музыканта, артыста, мастака і пад.).
3. перан. Дасканалы, грунтоўна абдуманы; закончаны.
Спелыя думкі.
|| наз. спе́ласць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
спе́лы
1. зре́лый, спе́лый;
~лыя я́блыкі — зре́лые (спе́лые) я́блоки;
2. перен. (основательно продуманный) зре́лый;
~лыя ду́мкі — зре́лые мы́сли
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
спе́лы, ‑ая, ‑ае.
1. Які выспеў, паспеў (пра садавіну, гародніну, злакі). Між густой зялёнай травы ўсюды чарнелі спелыя ягады. В. Вольскі. Маці ў сенцах рэзала нажом спелыя гарбузы. Гамолка. Арэхі былі спелыя і вельмі смачныя. Ваданосаў. Мора калышацца, мора жытнёвае, Спелым калоссем звіняць берагі. Трус. // Прыгодны для выкарыстання або які дасягнуў гранічнага ўзросту. У Лаўскі лес ішлі ў арэхі, Шукалі там лісіных нор. Гукнём: — Агу!.. — Адкажа рэхам: — Агу! — цяністы, спелы бор. Бялевіч. // Пра яркі, насычаны колер. А можа, гэтая красуня вялікая модніца і вырашыла ўпрыгожыць сябе такімі спелымі колерамі? Паслядовіч. Завывала ў топцы полымя .. Струменіліся, снавалі празрыстыя залацістыя ніці. Яны прымалі самыя нечаканыя абрысы, дзівосныя адценні: ад расплаўленага золата да спелай жаўціні аўсянага снапа. Лынькоў.
2. перан. Які дасягнуў майстэрства, вопытнасці (пра музыканта, мастака і пад.). І ў гэтым асаблівая сіла .. даступнай толькі спеламу майстру метафары. Бугаёў. Наогул, небяспечна што-небудзь раіць такому спеламу майстру, як Янка Брыль, але думаецца, што ён можа паставіць перад сабой талстоўскую задачу — патрошкі абмяжоўваць лірычную стыхію свае творчасці. Кучар.
3. перан. Дасканалы; закончаны, грунтоўна абдуманы. Паволі, радок за радком, вырысоўваўся, няхай і не надта дасканалы, спелы, але ўсё-такі ёмкі малюнак іх студэнцкага жыцця. Дамашэвіч. Нашу літаратуру ведаюць і далёка за межамі, і ў гэтых поспехах — вялікая заслуга нашай дасканалай і спелай літаратурнай мовы. Скрыган. Новыя часы — новыя духоўныя павевы. Яны асветлены звычайна больш спелымі поглядамі на працэс сацыяльнага развіцця. Майхровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
спелы, даспелы, паспелы
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
спелава́ты, ‑ая, ‑ае.
Трохі спелы, не зусім спелы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пераспе́лы, -ая, -ае.
Вельмі спелы.
Пераспелыя ягады.
Пераспелая дзеўка (якая старэе; разм., іран.).
|| наз. пераспе́ласць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
созре́лый уст. спе́лы, вы́спелы.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
спе́ласць, -і, ж.
1. гл. спелы.
2. перан. Высокая ступень чаго-н., дасканаласць; сталасць.
Сапраўдная творчая спеласць прыйшла значна пазней.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)