со́рок со́рак, род. сарака́.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
сарачня́ ж., уст. со́рок;
с. снапо́ў — со́рок снопо́в
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
со́рак со́рок;
◊ с. сарако́ў — со́рок сороко́в;
с. бо́чак арышта́нтаў — семь вёрст до небёс и все ле́сом
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Со́рак ‘лік і лічба 40’ (ТСБМ, Байк. і Некр., Стан.), со́рок ‘тс’ (ТС), ст.-бел. сорок. Укр., рус. со́рок, стараж.-рус. сорокъ ‘сорак’, ‘звязка з 40 скур собаля’. Польск. sorok ‘звязка з 40 скур собаля’ (XVІ–XVІІ стст.) запазычана з рус. (Брукнер, 507). Гэтае слова замяніла больш старажытнае четыре десѧте. У старабеларускай мове яшчэ ў XVII ст. для абазначэння лічэбніка ўжывалася четыредесять і сорокъ, а ў XVI і XVII стст. сорокъ таксама шырока ўжывальнае як адзінка лічэння футравых скурак (гл. Скурат, Меры, 167–168). Існуючыя этымалогіі спрэчныя. Тлумачылі (Міклашыч, 316; Брукнер, там жа і інш.) з грэч. (τε)σσαρακοντα ‘сорак’, новагрэч. σαράντα, або з грэч. τεσσαρακοστή, с.-грэч. σαρακοστή ‘саракадзённы пост’, але гэта версія не ўлічвае значэння ‘звязка футравых скурак’. Таму дапускалі сувязь з сарочка (гл.) аналагічна ст.-сканд. serkr ‘кашуля’ і ‘200 скур’; гл. Кіпарскі, Gemeinslav., 100; Фасмер, 3, 722–723 з літ-рай. Груненталь (AfslPh, 42, 318) прыводзіць яшчэ славац. meru ‘сорак’ з венг. mérő ‘футра’. Трубачоў (у Фасмер, 3, 723) не выключае магчымасці запазычання ст.-усх.-слав. *съркъ, да якога можа ўзыходзіць сорак, з цюркскіх моў, параўн. тур. kirk ‘сорак’, з дысіміляцыяй k — k > s — k. Агляд праблематыкі гл. Жураўлёў, Язык и миф, 641–642. Гл. яшчэ ЕСУМ, 5, 356.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
испо́лнитьсяI сов.
1. (осуществиться) здзе́йсніцца, збы́цца, спра́ўдзіцца;
2. (истечь — о времени, сроке) міну́ць; прайсці́; ско́нчыцца; (о достижении какого-л. возраста) спо́ўніцца;
де́вочке испо́лнилось пять лет дзяўчы́нцы спо́ўнілася пяць гадо́ў;
ему́ испо́лнилось со́рок яму́ ўжо со́рак.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
перевали́тьII сов.
1. (перейти) перавалі́ць, перайсці́; (переплыть) пераплы́сці, пераплы́ць;
перевали́ть хребе́т перавалі́ць (перайсці́) хрыбе́т;
2. разг. (пределы, границы) перавалі́ць, перайсці́;
перевали́ло за́ полночь безл. перавалі́ла (перайшло́) за по́ўнач;
ему́ перевали́ло за со́рок безл. яму́ перавалі́ла (перайшло́) за со́рак.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
перавалі́ць I сов., в разн. знач. перевали́ть;
п. се́на з во́за на воз — перевали́ть се́но с во́за на воз;
туры́сты ~лі́лі хрыбе́т — тури́сты перевали́ли хребе́т;
яму́ ~лі́ла за со́рак — безл. ему́ перевали́ло за со́рок
перавалі́ць II сов. (шерсть и т.п.) переваля́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
звяць сов.
1. прям., перен. завя́нуть, увя́нуть;
кве́ткі звя́лі — цветы́ завя́ли (увя́ли);
у со́рак пяць гадо́ў яна́ ўжо звя́ла — в со́рок пять лет она́ уже́ завя́ла (увя́ла);
2. (лишиться сил) ослабе́ть;
но́гі яго́ самле́лі, і ён уве́сь звяў — но́ги его́ подкоси́лись, и он ослабе́л
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
штык I, род. штыка́ м., в разн. знач. штык;
гранёны ш. — гранёный штык;
у ро́це застало́ся со́рак ~ко́ў — в ро́те оста́лось со́рок штыко́в;
капа́ць глыбінёй на ш. — копа́ть глубино́й на штык;
○ прымкну́ць ш. — воен. примкну́ть штык;
◊ сустрэ́ць (прыня́ць) у штыкі́ — встре́тить (приня́ть) в штыки́
штык II, род. штыка́ м., мор. штык
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пункт в разн. знач. пункт, род. пу́нкта м.;
наблюда́тельный пункт воен. назіра́льны пункт;
оборони́тельный пункт воен. абаро́нны пункт;
сбо́рный пункт збо́рны пункт;
кома́ндный пункт воен. кама́ндны пункт;
призывно́й пункт воен. прызыўны́ пункт;
уче́бный пункт вучэ́бны пункт;
зооветерина́рный пункт зоаветэрына́рны пункт;
перегово́рный пункт перагаво́рны пункт;
населённый пункт насе́лены пункт;
пункт догово́ра пункт дамо́вы (дагаво́ра);
нача́льный (исхо́дный) пункт пачатко́вы (зыхо́дны) пункт;
кульминацио́нный пункт кульмінацы́йны пункт;
коне́чный пункт канцавы́ пункт;
основны́е пункты докла́да асно́ўныя пу́нкты дакла́да;
со́рок во́семь пунктов составля́ют квадра́т тип. со́рак во́сем пу́нктаў склада́юць квадра́т;
◊
по пунктам па пу́нктах.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)