со́плі, -яў, адз. со́пля, -і, ж. (разм.).
Слізь, што выдзяляецца з носа; смаркачы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
со́плі, -ляў, ед. со́пля ж., разг. со́пли
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
со́плі, ‑яў; адз. сопля, ‑і, ж.
Разм. Слізь, выдзяленні з носа; смаркачы.
•••
Соплі распусціць — праявіць маладушша; пачаць ныць, хныкаць.
Соплі ўцерці (груб.) — тое, што і уцерці нос (гл. уцерці).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Со́плі, со́пля ‘слізь, выдзяленні з носа; смаркачы’ (ТСБМ), со́пель ‘тс’ (Шат.), со́плі ‘соплі’, ‘ледзяшы’ (ТС, Сл. ПЗБ), ‘ледзяшы’ (Сцяшк.), сопе́ль ‘лядзяш’, ‘ёрш’ (ТС), со́пэль, су́пель ‘лядзяш’ (івац., Нар. сл.; ЛА, 2), сапе́ль ‘сопля, лядзяш’ (Нас.). Укр. со́піль, Р. скл. — сопля ‘сопля; лядзяш’, рус. со́пля, стараж.-рус. сопль ‘тс’, польск. sopel ‘сопля; лядзяш’, чэш. sopel, славац. sopeľ, серб.-харв. sopalj ‘нарасць пад дзюбай індыка’, дыял. сопу̀ль ‘сліна’, балг. сопо́л ‘сопля’. Паводле Борыся (567), прасл. *sopъlь, *sopolь дэрыват ад прасл. sopti (гл. сапці) з суф. ‑ъlь, аднак Слаўскі (SP, 1, 111) дэрывацыйную аснову лічыць тут няяснай. Сюды ж адносяць ст.-ісл. safi ‘сок дрэва’, лац. sapa ‘сіроп з вінаграднага сусла’, арм. ham (sapmo‑) ‘сок’, авест. vī‑šāpa‑ ‘той (або тое), што мае атрутныя сокі’. Гл. яшчэ Махэк₂, 567; Фасмер, 3, 719; Скок, 3, 306; ЕСУМ, 5, 355. Меркаванне Астроўскага (ABSl, 29, 151) пра развіццё другаснага значэння ‘лядзяш’ пад польскім уплывам цяжка абгрунтаваць, параўн. балг. со́пови ‘ледзяшы на стрэсе’ (Гераў).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
со́пля
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
со́пля |
со́плі |
| Р. |
со́плі |
со́пляў |
| Д. |
со́плі |
со́плям |
| В. |
со́плю |
со́плі |
| Т. |
со́пляй
со́пляю |
со́плямі |
| М. |
со́плі |
со́плях |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
саплі́вы, -ая, -ае (разм.).
1. Такі, у якога цякуць з носа соплі.
С. хлапчук.
2. перан. Малады, нявопытны чалавек (пагард.).
|| наз. саплі́васць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
со́пли мн. со́плі, -ляў, ед. со́пля, -лі ж.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
намо́рзаць
‘смаркаючы, забрудзіць што-небудзь; паўцягваць соплі ў нос’
дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
намо́рзаю |
намо́рзаем |
| 2-я ас. |
намо́рзаеш |
намо́рзаеце |
| 3-я ас. |
намо́рзае |
намо́рзаюць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
намо́рзаў |
намо́рзалі |
| ж. |
намо́рзала |
| н. |
намо́рзала |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
намо́рзай |
намо́рзайце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
намо́рзаўшы |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
сапля́к, -а́, мн. -і́, -о́ў, м.
1. Тое, што і соплі.
2. Дзіця, малы; нявопытны чалавек, які мала ведае жыццё; малакасос (разм., пагард.).
|| ж. сапля́чка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак (да 2 знач.).
|| прым. сапля́цкі, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сапля́к, -ка́ м.
1. см. со́плі;
2. в разн. знач., разг., презр. сопли́вец, сопля́к
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)