сме́на в разн. знач. зме́на, -ны ж.;

сме́на карау́ла зме́на ва́рты;

рабо́тать в у́треннюю сме́ну працава́ць у ра́нішнюю зме́ну;

пришла́ пе́рвая сме́на прыйшла́ пе́ршая зме́на;

молодёжь — на́ша сме́на мо́ладзь — на́ша зме́на;

сме́на белья́ зме́на бялі́зны;

брат пришёл на сме́ну мне брат прыйшо́ў на зме́ну мне;

на сме́ну на зме́ну;

сме́на поколе́ний зме́на пакале́нняў;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

челове́ко-сме́на эк. чалаве́ка-зме́на, -ны ж.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

чалаве́ка-зме́на ж., эк. челове́ко-сме́на

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

зме́на ж.

1. в разн. знач. сме́на; (комплект белья и т.п. — ещё) переме́на;

з. ва́ртысме́на карау́ла;

рабо́чая з. — рабо́чая сме́на;

мо́ладзь — на́ша з. — молодёжь — на́ша сме́на;

брат прыйшо́ў на ~ну мне — брат пришёл на сме́ну мне;

з. бялі́знысме́на (переме́на) белья́;

2. измене́ние ср., переме́на;

рэ́зкая з. надво́р’я — ре́зкое измене́ние (переме́на) пого́ды;

з. дэкара́цый — переме́на декора́ций;

з. вехсме́на вех

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

часово́йII сущ., воен. вартавы́, -во́га м.;

сме́на часовы́х зме́на вартавы́х.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Зме́на ’прамежак часу’ (ТСБМ), ’зменнае поле’, ’здрада’ (Нас.), рус. сме́на, укр. змі́на, польск. zmiana ’змяненне’, ’прамежак часу’, чэш. změna ’змяненне’, славац. zmena ’тс’, славен. zmȇna ’дамоўленасць, размова, гульня; змяненне’, серб.-харв. сме̏на ’змяненне; змена’, балг. смя̀на ’тс’, макед. смена ’тс’. Параўн. ст.-рус. съмѣнити ’змяніць’ (1331 г.), измѣнити ’змяніць’ (1076 г.), ’здрадзіць’ (1076 г.), измѣна ’змяненне’, ’замена’, ’здрада’ (XI ст.). Параўн. серб.-луж. změnić, změniś ’змяніць’. Бязафіксны назоўнік ад дзеяслова змяняць, у якім кантамінаваліся дзве прэфіксальныя формы: sъ‑měnʼati і jьz‑měnʼati; першае значэнне ад першай, інш., асабліва апошняе, верагодна, ад другой. Але магчыма, што значэнне ’здрада’ з рус. Корань měn‑ гл. мена.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

начны́ в разн. знач. ночно́й;

н. час — ночно́е вре́мя;

а́я трыво́га — ночна́я трево́га;

а́я зме́на — ночна́я сме́на;

н. матылёк — ночна́я ба́бочка

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

вартавы́

1. прил. сторожево́й;

о́е су́дна — сторожево́е су́дно;

в. ка́тар — сторожеви́к;

2. в знач. сущ. часово́й; карау́льный;

зме́на ~вы́хсме́на часовы́х;

3. в знач. сущ. страж;

а́рмія — ве́рны в. Радзі́мыа́рмия — ве́рный страж Ро́дины;

ы́я агні́ — сторожевы́е огни́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

заступі́ць сов.

1. (место) заня́ть;

но́выя байцы́ ~пі́лі ме́сца загі́нуўшых во́інаў — но́вые бойцы́ за́няли ме́сто поги́бших во́инов;

2. (на што) вступи́ть (во что), занять (что);

з. на паса́ду — вступи́ть в до́лжность, заня́ть до́лжность;

3. (на што) приступи́ть (к чему); заступи́ть; стать;

зме́на ~пі́ла на рабо́тусме́на приступи́ла к рабо́те (заступи́ла на рабо́ту);

4. (стать на пути) прегради́ть;

з. даро́гу — прегради́ть доро́гу;

5. разг. (закрыть собою от кого-л.) заслони́ть, загороди́ть;

з. сабо́ю дачку́ ад напа́ду — заслони́ть (загороди́ть) собо́ю дочь от нападе́ния;

6. (перешагнуть) переступи́ть;

конь ~пі́ў ляйчы́ну — ло́шадь переступи́ла вожжу́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

працава́ць несов.

1. в разн. знач. рабо́тать;

друга́я зме́на яшчэ́ не ~ва́ла — втора́я сме́на ещё не рабо́тала;

мато́р ~цу́е без перабо́яў — мото́р рабо́тает без перебо́ев;

п. у калга́се — рабо́тать в колхо́зе;

п. сакратаро́м — рабо́тать секретарём;

п. сяке́рай — рабо́тать топоро́м;

канцыля́рыя ~цу́е штодзе́нь — канцеля́рия рабо́тает ежедне́вно;

ду́мка ~ва́ла я́сна — мысль рабо́тала я́сно;

п. са сло́ўнікам — рабо́тать со словарём;

2. в др. знач. (заниматься трудом) рабо́тать, труди́ться;

п. на сябе́ — рабо́тать на себя́;

п. над тво́рам — рабо́тать (труди́ться) над произведе́нием;

хто не ~цу́е, той не есць — кто не рабо́тает, тот не ест;

у́е і сма́ку не чу́епогов. че́рез пень коло́ду (ва́лит);

п. не разгіна́ючы спі́ны — рабо́тать не разгиба́я спины́;

п. спусці́ўшы рукавы́ — рабо́тать спустя́ рукава́;

п. не склада́ючы рук — рабо́тать не поклада́я рук

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)