смаль, -і, ж. (разм.).
Гар, гарэлае.
Пахне смаллю.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сма́ль
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 3 скланенне
|
адз. |
| Н. |
сма́ль |
| Р. |
сма́лі |
| Д. |
сма́лі |
| В. |
сма́ль |
| Т. |
сма́ллю |
| М. |
сма́лі |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
смаль, ‑і, ж.
Разм. Гарэлае, гар. Вецер нёс дым: пахла падгарэлай бульбай і смаллю. Пташнікаў. Ад яе кофты і валасоў пахла смаллю. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Смаль ‘пах гару’ (Нас., Гарэц., Касп., Бяльк.), ‘смала ў люльцы’ (Бяльк.), сма́лінь ‘гар’ (Нар. сл.), смы́лінь ‘тс’ (Нар. лекс.), сма́ліна ‘тс’ (Нас.). Да смалі́ць (гл.) з рознымі суфіксамі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Му (з дзіцячай мовы) ’карова’ (ТС). Гукапераймальнае (Смаль–Стоцкі, Прыміт.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пугу́таць ’буркаваць (пра галубоў): голуб пугу́ча (калінк., Мат. Гом.). Гукапераймальнае (у аснове “імітатыў” пугу́, гл. Смаль-Стоцкі, Приміт., 165).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пась-пась-пась — падзыўныя словы для авечак (маг., ДАБМ, к. 305). Гукапераймальнае. Пра генезіс падзыўных гл. Смаль-Стоцкі, Приміт., 66–67.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Раздзяндзю́ліваць, раздзяндзю́рываць ’павольна нудна размаўляць’ (Юрч. СНЛ), дзюндзю́ля, дзюндзю́ра, дзю́ндзя ’балбатня’ (там жа). Гукаперайманне, параўн. укр. дзидзиґати, дзиндзиґати ’размаўляць па-габрэйску’ (Смаль-Стоцкі, Приміт., 155).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сёк-сёк-сёк ‘падзыўныя для кароў’ (тураў., ДАБМ, камент., 895). Няясна. Нагадвае метатэзу падзыўных ксʼо‑ксʼо‑ксʼо (староб., ДАБМ, там жа), якія магчыма супаставіць з польск. дыял. kse > se, у чым бачаць далёка прасунутую рэдукцыю першапачатковага k sobie; гл. Махэк₂, 534; параўн. аналагічнае паходжанне ўкр. соб! (пры паганянні валоў), гл. Смаль-Стоцкі, Приміт., 31. Не выключана і новае паходжанне, з дзіцячай мовы, параўн. Смаль-Стоцкі, Приміт., 25 і наст. Гл. таксама ЕСУМ, 3, 117 (ксо́бі).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)