слепо́й

1. прил., прям., перен. сляпы́; (в прям. знач. — ещё) невіду́шчы;

слепо́й щено́к сляпо́е (невіду́шчае) шчаня́;

слепо́е подража́ние сляпо́е перайма́нне;

слепо́й шрифт спец. сляпы́ шрыфт;

слепа́я поса́дка ав. сляпа́я паса́дка;

слепо́й полёт ав. сляпы́ палёт;

слепа́я кишка́ анат. сляпа́я кі́шка;

слепо́е пятно́ анат. сляпа́я пля́ма;

слепо́е око́шко сляпо́е аке́нца;

◊

слепо́й дождь сляпы́ (цыга́нскі) дождж;

слепа́я ку́рица сляпа́я ку́рыца

2. сущ. сляпы́, -по́га м., невіду́шчы, -шчага м.;

учи́лище для слепы́х вучы́лішча для сляпы́х (невіду́шчых).

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

невіду́шчы разг. незря́чий, слепо́й

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

сляпы́

1. прил., в разн. знач. слепо́й;

~по́е шчаня́ — слепо́й щено́к;

~по́е перайма́нне — слепо́е подража́ние;

~па́я няна́вісць — слепа́я не́нависть;

с. набо́р — тип. слепо́й набо́р;

~па́я паса́дка — ав. слепа́я поса́дка;

с. палёт — ав. слепо́й полёт;

2. в знач. сущ., прям., перен. слепо́й; слепе́ц м.;

вучы́лішча для ~пы́х — учи́лище для слепы́х;

○ ~па́я кі́шка — анат. слепа́я кишка́;

~па́я пля́ма — анат. слепо́е пятно́;

с. дождж — слепо́й дождь;

◊ ~па́я ку́рыца — слепа́я ку́рица

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

адро́стак, -тка м., в разн. знач. отро́сток;

○ а. сляпо́й кі́шкі — отро́сток слепо́й кишки́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

неви́дящий невіду́шчы; (слепой) сляпы́;

гляде́ть неви́дящим взгля́дом глядзе́ць невіду́шчымі вача́мі, глядзе́ць, нічо́га не ба́чачы.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

нараджэ́нне ср., в разн. знач. рожде́ние;

год і ме́сца ~ння — год и ме́сто рожде́ния;

сляпы́ ад ~ння — слепо́й от рожде́ния;

дзень ~ння — день рожде́ния

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

рожде́ние в разн. знач. нараджэ́нне, -ння ср.;

день рожде́ния дзень нараджэ́ння;

год и ме́сто рожде́ния год і ме́сца нараджэ́ння;

слепо́й от рожде́ния сляпы́ ад нараджэ́ння.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

отро́сток

1. бот. гучо́к, -чка́ м.; (большой) гук, род. гука́ м.; (побег) па́растак, -тка м.; (отпрыск) ато́жылак, -лка м.; (у травянистых растений) па́сынак, -нка м.;

2. анат. адро́стак, -тка м.;

отро́сток слепо́й кишки́ адро́стак сляпо́й кі́шкі.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

дождж (род. дажджу́) м., в разн. знач. дождь;

○ зо́рны д. — звёздный дождь;

цыга́нскі (сляпы́) д. — цыга́нский (слепо́й) дождь;

◊ грыбны́ д. — грибно́й дождь;

залаты́ д. — золото́й дождь;

расці́ як грыбы́ пасля́ дажджу́ — расти́ как грибы́ по́сле дождя́;

з вялі́кага гро́му малы́ д. — погов. гора́ родила́ мышь

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Сляпы́ ‘невідомы, пазбаўлены зроку’, ‘невыразны, неразборлівы (пра тэкст)’, ‘мутны, цьмяны, непразрысты , ‘непрыглядны, беспрасветны’, ‘без выйсця, праходу (пра вуліцу)’ (ТСБМ, Ласт., Байк. і Некр., Касп.), дыял. сляпы́, сліпэ́й, сляпо́й ‘сляпы’, ‘які мае слабы зрок’ (Ян., Пятк. 2, Сл. ПЗБ), слепы́, слепу́ ‘невідомы; са слабым зрокам’, ‘вузкі, малы (ТС). Укр. сліпи́й, рус. слепо́й, стараж.-рус. слѣпыи, польск. ślepy, в.-луж. slepy, н.-луж. slěpy, чэш., славац. slepý, серб.-харв. сли̏јеп, славен. slẹ̀p, балг. сляп, макед. слеп, ст.-слав. слѣпъ; іншая ступень чаргавання: ст.-слав. осльпнѫти, ст.-чэш. osľnúti, чэш. oslnout ‘асляпіць’, польск. olśnąć (oślnąć) ‘аслепнуць’. Прасл. *slěpъ без задавальняючай этымалогіі. Набліжэнне да фармальна блізкіх літ. slė̃pti ‘таіць, хаваць’, лат. slèpt ‘хаваць’ (Міклашыч, 307; Праабражэнскі, 2, 331–332) малаверагодна па семантычных прычынах, а супастаўленне з літ. žlìbas ‘які мае слабы зрок’, žlìbti ‘траціць зрок, слепнуць’ (Махэк₂, 554; Яначек, Slavia, 24, 1–3) — па фанетычных; гл. Фасмер, 3, 669–670; Трубачоў, там жа. Не выключана паходжанне з больш ранняга *sloi̯p‑/*slip‑, якія ўзыходзяць да і.-е. *slei̯p‑ ‘намазваць’ (Тапароў, ИЭРЯ, 1, 1960, 11 і наст.); параўн. прасл. *lěpiti ‘ляпіць’ без рухомага s‑. Тады першаснае значэнне слав. *slěpъ ‘той, хто мае залепленыя, склееныя, нагноеныя вочы’, як яго дэфінуе Борысь (615), параўн. лац. lippus ‘са слабым зрокам, з нагноенымі вачамі’. Ваян (Gram, comp., 1, 303) мяркуе, што ступень рэдукцыі *slьp‑ не адлюстроўвае чаргавання oi̯ : ĭ, а магла ўзнікнуць другасна, у дзеясловаў на ‑nǫti. Бязлай ( З, 259) адзначае таксама няяснасць словаўтваральнага боку пры прыняцці гэтай версіі. Шаўр (Slavia, 50, 52 і наст.) мяркуе пра дэвербатыўнае паходжанне слова. Гл. яшчэ Шустар-Шэўц, 1312; Скок, 3, 284–285; ЕСУМ, 5, 304; Глухак, 562; Новое в рус. этим., 211.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)