самкну́ць
дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
самкну́ |
самкнё́м |
| 2-я ас. |
самкне́ш |
самкняце́ |
| 3-я ас. |
самкне́ |
самкну́ць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
самкну́ў |
самкну́лі |
| ж. |
самкну́ла |
| н. |
самкну́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
самкні́ |
самкні́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
самкну́ўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
самкну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́; -ну́ты; зак., што.
1. Злучыць шчыльна адно з адным, зрабіць суцэльным.
С. ножкі цыркуля.
С. шарэнгі.
2. Пра вочы, губы і пад.: заплюшчыць, стуліць.
|| незак. змыка́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. змыка́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
самкну́ць сов., в разн. знач. сомкну́ть;
с. рады́ — сомкну́ть ряды́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
самкну́ць, ‑ну, ‑неш, ‑не; ‑нём, ‑няце; зак., што.
1. Звесці, шчыльна злучыць адно з другім. Самкнуць ножкі цыркуля.
2. перан. Злучыць у адно цэлае. Самкнулі шарэнгі Чырвонагвардзейцы. Глебка. // Акружыць, узяць у клешчы. Калі чужынцы свой самкнулі круг, Падняў з гранатаю руку мой друг, Магутны выбух страсянуў наўколле... А. Астапенка. Затое не забывалася тая цёмная ноч у сярэдзіне лета, калі вярталіся з бежанцаў: непадалёку ад Клінцоў немцы самкнулі клешчы, і ў акружэнні, разам з вайсковымі часцямі, апынуліся бежанская абозы. Чыгрынаў.
3. Заплюшчыць, стуліць (вочы, губы і пад.). А па ранку, ледзь самкнула Вочы стомлена дзяўчынка, Хтось устаў над ёй — пачула — З ціхім шэптам: — Сірацінка... Кірэенка.
•••
Не самкнуць вачэй — не спаць зусім.
Самкнуць рады — згуртавацца, аб’яднацца.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
самкну́ты со́мкнутый; см. самкну́ць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
змыка́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.
Незак. да самкнуць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
змыка́нне, ‑я, н.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. змыкаць — самкнуць; дзеянне і стан паводле знач. дзеясл. змыкацца — самкнуцца. Змыканне радоў. Змыканне губ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сашчамі́ць, -шчамлю́, -шчэ́міш, -шчэ́міць; -шчэ́млены; зак., што (разм.).
1. Шчыльна злучыць, самкнуць (зубы, пальцы і пад.).
С. зубы.
2. перан. Выклікаць адчуванне душэўнага болю, смутку і пад.
Жаль сашчаміў сэрца.
|| незак. сашчамля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е і сашчэ́мліваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)