саката́ць, -качу́, -ко́чаш, -ко́ча; -качы́; незак.
1. Пра курэй: кудахтаць, утвараць сокат; пра насякомых, птушак: стракатаць, утвараць строкат.
Сакочуць куры.
Трывожна стракатала сарока.
2. Часта стукаць, страляць, трашчаць.
У лесе сакаталі кулямёты.
3. перан. Вельмі хутка, не сціхаючы, гаварыць (разм.).
|| наз. саката́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
саката́ць
дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
сакачу́ |
сако́чам |
| 2-я ас. |
сако́чаш |
сако́чаце |
| 3-я ас. |
сако́ча |
сако́чуць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
саката́ў |
саката́лі |
| ж. |
саката́ла |
| н. |
саката́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
сакачы́ |
сакачы́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
сако́чучы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
саката́ць несов.
1. кокота́ть;
2. (о чём-л. стучащем) стрекота́ть, тарахте́ть, треща́ть, стуча́ть;
дзе́сьці пача́ў с. кулямёт — где́-то на́чал треща́ть пулемёт;
3. (быстро говорить) разг. стрекота́ть, тарато́рить
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
саката́ць, ‑качу, ‑кочаш, ‑коча; незак.
1. Кудахтаць, утвараць сокат (пра курэй). У сенцах спакойна, непалохана ходзяць белыя куры — кудахчуць, сакочуць. Сіпакоў. Ходзіць курачка ля току і сакоча: — Ко-ку! Ко-ку! Шушкевіч. // Стракатаць, утвараць строкат (пра насякомых, птушак). Бясконцым, здаецца, на ўсю зямлю, хорам сакаталі конікі і пырскалі з-пад ног на ўсе бакі. Дуброўскі. Толькі сарока, пералятаючы з дрэва на дрэва, трывожна сакатала. Бажко.
2. Часта стукаць, страляць, трашчаць. Раўлі гарматы, трывожна сакаталі кулямёты на Валакаламскай шашы. Няхай. Калёсы часта і дробна сакаталі па мёрзлай зямлі. Мележ. За сцяною плаўна.. сакатала швейная машына. Ракітны.
3. перан. Разм. Хутка, не сціхаючы, гаварыць; балбатаць. Сам.. [Бабіч] гаворыць мала, а толькі слухае, як другія сакочуць, прычым на яго твары ўвесь час красуе найдабрэйшая ўсмешка. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Саката́ць ’сакатаць’ (БРС, Нас., Шат., Касп., Сцяшк., Гарэц., Шн., Янк. 3.. Інстр. 2, 3, Зн., дыс.), сокоті́ты ’раўнамерна, хораша пастукваць (пра новы воз)’ (Нар. лекс.). Рус. сокота́ць ’балбатаць (як сарока), гагатаць’, ’кудахтаць’. Звязваюць з слав. *sokъ ’ісцец, выведнік, лазутчык’, рус. са́кать ’перагаворвацца’, балг. са́кам ’патрабую, хачу’ і далей з літ. sakýti, sakaũ ’гаварыць’ (Мікуцкі, 70, 365), лат. sacît, saku ’тс’, лац. in‑seque ’абвясці’, ст.-в.-ням. sagên ’гаварыць’, грэч. ένισπου ’скажы’ (Траўтман, 255; Фрэнкель, ZfslPh, 20, 51; гл. таксама Фасмер, 3, 708, там жа і іншая літ.). Сюды ж со́кот — дэвербатыў ад сакатаць і сакату́ха ’курыца’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
тарато́рить несов., разг. саката́ць, лапата́ць; (болтать) балбата́ць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
засаката́ць, -качу́, -ко́чаш, -ко́ча; -качы́; зак.
1. Пачаць сакатаць.
Куры засакаталі.
2. перан. Гучна несупынна пачаць гаварыць.
3. перан. Пра што-н., што раўнамерна стукае, гучыць сокатам (разм.).
Дзесьці недалёка засакатаў кулямёт.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сакатну́ць
‘аднакратны дзеяслоў да сакатаць’
дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
сакатну́ |
сакатнё́м |
| 2-я ас. |
сакатне́ш |
сакатняце́ |
| 3-я ас. |
сакатне́ |
сакатну́ць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
сакатну́ў |
сакатну́лі |
| ж. |
сакатну́ла |
| н. |
сакатну́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
сакатні́ |
сакатні́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
сакатну́ўшы |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
прасаката́ць, ‑качу, ‑кочаш, ‑коча; зак.
1. Абазвацца сокатам, засакатаць. Курыца прасакатала. Кулямёт прасакатаў.
2. Сакатаць некаторы час.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
саката́нне, ‑я, н.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. сакатаць, а таксама гукі гэтага дзеяння. З крапівы з пярэпалахам выскачыла курыца, зайшлася ў радасным сакатанні. Даніленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)