рыпу́чы, -ая, -ае.

Які ўтварае рып.

Рыпучыя вароты.

Рыпучыя колы.

Р. голас (перан.).

|| наз. рыпу́часць, -і, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

рыпу́чы

прыметнік, якасны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. рыпу́чы рыпу́чая рыпу́чае рыпу́чыя
Р. рыпу́чага рыпу́чай
рыпу́чае		 рыпу́чага рыпу́чых
Д. рыпу́чаму рыпу́чай рыпу́чаму рыпу́чым
В. рыпу́чы (неадуш.)
рыпу́чага (адуш.)		 рыпу́чую рыпу́чае рыпу́чыя (неадуш.)
рыпу́чых (адуш.)
Т. рыпу́чым рыпу́чай
рыпу́чаю		 рыпу́чым рыпу́чымі
М. рыпу́чым рыпу́чай рыпу́чым рыпу́чых

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

рыпу́чы

прыметнік, адносны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. рыпу́чы рыпу́чая рыпу́чае рыпу́чыя
Р. рыпу́чага рыпу́чай
рыпу́чае		 рыпу́чага рыпу́чых
Д. рыпу́чаму рыпу́чай рыпу́чаму рыпу́чым
В. рыпу́чы (неадуш.)
рыпу́чага (адуш.)		 рыпу́чую рыпу́чае рыпу́чыя (неадуш.)
рыпу́чых (адуш.)
Т. рыпу́чым рыпу́чай
рыпу́чаю		 рыпу́чым рыпу́чымі
М. рыпу́чым рыпу́чай рыпу́чым рыпу́чых

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

рыпу́чы скрипу́чий

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

рыпу́чы, ‑ая, ‑ае.

Які рыпіць, скрыпіць. Рыпучыя вароты. Рыпучыя колы. □ Лейтэнант падаўся назад, усеўся на рыпучыя дошкі лаўкі. Лынькоў. Вачурка не ведаў, як аддзякаваць Сашку. І вось вырашыў пашыць яму рыпучыя боты. Гроднеў. // Рэзкі, непрыемны (пра голас, гук). Рыпучы голас. □ У школе было вядома — кожны дзень трэба рыхтаваць урокі, і хоць мачыха і перашкаджала сваёй рыпучай буркатнёю, дзяўчына ні разу не прыйшла ў школу, не падрыхтаваўшы іх. Сабаленка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

рыплі́вы, -ая, -ае.

Тое, што і рыпучы.

Рыплівыя дзверы.

|| наз. рыплі́васць, -і, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

скрипу́чий разг. рыпу́чы, рыплі́вы.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

рыплі́вы, ‑ая, ‑ае.

Тое, што і рыпучы. Старшыня па-гаспадарску пакратаў расчыненыя рыплівыя дзверы. Быкаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Рыпе́ць, ры́паць ’скрыпець’ (ТСБМ; беласт., Сл. ПЗБ; Бяльк.), ры́пнуць ’скрыпнуць’ (беласт., Сл. ПЗБ), рып ’гук, які ўтвараецца пры трэнні’ (ТСБМ), рыплі́вы, рыпу́чы ’скрыпучы’ (ТСБМ, Сцяшк.), рыпе́ць ’рыпець, скрыпець, скрыгатаць’ (ТС), ры́паць ’няўмела граць’, ’выказваць крыўду’ (Яўс.), ры́пнуць рыпнуць, скрыпнуць (ТС), рыпу́чы ’скрыпучы’ (ТС), ры́пкі ’рыпучы’ (Сцяшк. Сл.), ры́панне ’буркатня’, ’няўмелае гранне на гармоніку’ (Яўс.), рус. рыпе́ть, укр. рипіти ’скрыпець’, чэш. rupati ’хрусцець’, ’трашчаць’ rupěti ’хрусцець (пра снег). Прасл. *rypati. І.‑е. база *reup‑ ’ламаць’, ’вырываць’, ’раздзіраць’; корань *rep‑ (: *ru) ’рыць’, ’капаць’ з расшыральнікам ‑p‑ (Покарны, 1, 868–870). Параўн. літ. ruõpti ’капаць’, raũpti ’выдоўбліваць’, раскалупваць’, rupė́ti ’клапаціцца’, ст.-в.-ням. roubon (ням. rauben) ’рабаваць’, лац. rumpo ’рву’, ’разрываю’, ст.-інд. ropayati ’абломлівае’ (Чарных, 2, 130–131). Лічыцца, што тут той жа корань, што і ў ры́нуць, рака́, г. зн. узыходзяць да і.-е. кораня *erei‑, расшыраным фармантам p і роднаснае да ням. reisen (reiten) (Скок, 3, 146). Малаверагодная роднасць са ст.-ісл. raup ’выхвалянне’, ropa ’адрываць’, с.-н.-ням. ropen, с.-в.-ням. roffazen ’тс’ (Мацэнаўэр, LF 18, 245; Фасмер, 3, 530). Магчыма, гукапераймальнага паходжання). З іншага боку параўн. літ. rypúoti ’плакаць, галасіць’, raupyti, ruopti ’удараць’, rupas, rupus ’штосьці няроўнае’, інд. ropa‑ ’дзюра’, ropajati ’адрывае’, rupjati ’у яго рве ў бруху’, лац. rumpere, ням. Raub ’рабаўніцтва’ (< з ням. roub ’?’), raufen ’вырываць’, ’рваць’, ’трапаць’, ’церабіць’ (Брукнер, 472). Гл. таксама ры́паць 2.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)