руча́йка, -і, ДМ -а́нцы, мн. -і, -ча́нак, ж.
1. Верацяно з пражай.
Напрала дзве ручанкі.
2. Пучок валакна лёну або канапель.
Яе валасы нагадвалі ачэсаную ручанку лёну.
|| прым. руча́ечны, -ая, -ае і руча́йкавы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
руча́йка
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
руча́йка |
руча́йкі |
| Р. |
руча́йкі |
руча́ек |
| Д. |
руча́йцы |
руча́йкам |
| В. |
руча́йку |
руча́йкі |
| Т. |
руча́йкай
руча́йкаю |
руча́йкамі |
| М. |
руча́йцы |
руча́йках |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
руча́йка ж., обл.
1. веретено́ с пря́жей;
2. (льна, конопли) пучо́к м.
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
руча́йка, ‑і, ДМ ‑айцы; Р мн. ‑аек; ж.
1. Верацяно з наматанымі на яго ніткамі. Маці ўздыхнула, наматала на ручайку апошнюю нітку і ўстала з-за прасніцы. Пестрак. Белы, з серабрыстым адлівам кужаль пад яе рукамі ўмомант наматваўся ніткай на ручайку. Паўлаў.
2. Абл. Жменя лёну (валакна). За паклонамі б’юць церніцы паклон, За ручайкаю ручайку — грызуць лён, А з-пад церніцаў кастрыца — быццам снег. Крапіва. Яе русыя валасы, заплеценыя ў слабую касу, адразу кідаліся ў вочы: былі, як ачэсаная ручайка льну. Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Руча́йка ’верацяно з наматанымі на яго ніткамі’; ’жменя лёну (валакна)’ (ТСБМ), ручэ́йка ’пачынак, пража на адно верацяно’ (бялын., Нар. сл.; лаг., Гіл.), ’скрутак ачышчанага валакна’ (маладз., Янк. Мат.). Магчыма, з першаснага значэння ’жменя’, ’рука’ развіліся астатнія. Да рука (гл.), параўн. балг. ръко́йка ’жменя калоссяў, якую можна захапіць адной рукой’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ручаё́к
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
ручаё́к |
ручайкі́ |
| Р. |
ручайка́ |
ручайко́ў |
| Д. |
ручайку́ |
ручайка́м |
| В. |
ручаё́к |
ручайкі́ |
| Т. |
ручайко́м |
ручайка́мі |
| М. |
ручайку́ |
ручайка́х |
Крыніцы:
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
◎ Нару́шнік ’ручайка, верацяно з напрадзенымі на яго ніткамі’ (Бяльк.), ’манжэта’ (Мат. Маг.). Да руки (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ссука́ны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад ссукаць.
2. у знач. прым. Звіты, скручаны з некалькіх нітак у адну. Ссуканая пража.
3. у знач. прым. Зрасходаваны пры суканні. Ссуканы клубок. Ссуканая ручайка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ручэ́йнік ’маленькі чарвячок, які будуе вакол сябе домік-трубачку’ (Сл. рэг. лекс.). Звычайна адносяць да ручай, ручэй (гл.). Аднак не выключана сувязь з ручэйка, ручайка (гл.), паколькі можа асацыявацца з навітай на верацяно ніткай.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
бяда́к, бедака, м.
Разм. Той, хто вечна гаруе, бяздольны; няшчасны, гаротны. Сымон лічыўся найбольшым бедаком у вёсцы. Дзе калі якое гора навернецца, заўсёды трапіць на Сымона. Бядуля. [Ліса] коціць лапамі вожыка да бліжэйшага ручайка; спіхвае яго ў ваду... Каб не ўтапіцца, бедаку трэба плысці, і ён выпростваецца ў вадзе. Рылько.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)