ру́сло ср.
1. рэ́чышча, -шча ср., ручво́, -ва́ ср.; ло́жа, -жа ср.;
ру́сло вы́сохшей реки́ рэ́чышча (ручво́) вы́сахлай ракі́;
2. перен. ход, род. хо́ду м., ручво́, -ва́ ср.;
жизнь вошла́ в норма́льное ру́сло жыццё пайшло́ нарма́льным хо́дам.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Русло́ ’вясло’ (Сл. рэг. лекс.). Магчыма, з таго ж праславянскага *ruslo, што і ўкр. русло́ ’рэчышча’, руск. ру́сло ’тс’. Прасл. *rus‑ з і.-е. *reu‑s‑ (*rou‑s‑), дзе корань *reu‑ (*rou‑) мае значэнне ’разрываць, рыць’. Параўн. літ. raũsti ’рыць’, лат. *raust ’рыць, зграбаць’. Такім чынам, *ruslo магло значыць ’тое, чым разрываюць, рыюць’, ’струмень, які вырыў рэчышча’. Калі рус. ру́сло ’рэчышча’ з рух, рушыць (гл.), то слова можна патлумачыць як назву прылады руху, параўн. Фасмер, 3, 521; Чарных, 2, 128.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ста́рыца ж. (старое русло) ста́рица
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ло́же ср.
1. (постель) пасце́ль, -лі ж.;
2. (русло) рэ́чышча, -шча ср.;
3. (ружья) ло́жа, -жы ж.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
паглы́біцца сов., прям., перен. углуби́ться;
рэ́чышча зна́чна ~білася — ру́сло значи́тельно углуби́лось;
супярэ́чнасці ~біліся — противоре́чия углуби́лись;
п. ў ду́мкі — погрузи́ться в мы́сли
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ло́жа I ж., в разн. знач. ло́жа;
тэатра́льная л. — театра́льная ло́жа;
масо́нская л. — масо́нская ло́жа
ло́жа II ж. (ружья) ло́же ср., ло́жа
ло́жа III ср.
1. (русло) ло́же;
2. уст., поэт. ло́же;
◊ Пракру́става л. — книжн. Прокру́стово ло́же
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
направля́ть несов.
1. накіро́ўваць, скіро́ўваць; настаўля́ць;
направля́ть в определённое ру́сло накіро́ўваць (скіро́ўваць) у пэ́ўнае рэ́чышча;
направля́ть шаги́ ісці́;
направля́ть ду́ло ружья́ накіро́ўваць (настаўля́ць) ру́лю стрэ́льбы;
направля́ть заявле́ния накіро́ўваць (пасыла́ць) зая́вы;
направля́ть свой путь накіро́ўвацца, падава́цца;
2. (бритву, нож и т. п.) напраўля́ць; (натачивать) наво́стрываць;
3. (налаживать, организовывать) нала́джваць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Руса́ллі ’у старажытных славян — вясеннія язычніцкія святкаванні, звязаныя з культам продкаў’ (ТСБМ); руса́льны ’які мае адносіны да русалляў’, руса́льны ты́ждзень (ты́здзень) ’першы тыдзень пасля сёмухі, калі спраўлялі русальныя абрады’ (ТС), руса́льніца ’тыдзень пасля сёмухі’ (Ласт.). Стараж.-рус. по рѫсалиѧх(ъ) М. скл. мн. л. ’свята Тройцы’ (XI ст.), укр. ру́саля ’Тройца’, балг. Руса́ля, Руса́лска неделя ’нядзеля пасля Спасу’, серб.-харв. дыял. ру́са̄ље ’тройца’, славен. risȃle ’тс’, чэш. rusadla ’вясеннія язычніцкія святкаванні’, славац. rusadlá ’тс’, ст.-слав. роуслиѩ ’тс’. Слова, вядомае з XI ст. як назва паганскага свята ўваскрэслай прыроды і памінання нябожчыкаў. З лац. rosālia < rosaria (dies rosae ’дні ружы’ ад лац. rosa ’ружа’) — назвы вясновага свята ружаў, падчас якога прыносілі ружы на магілы. Параўн. іт. pasqua rosata ’пяцідзесятніца’. Кантамінацыяй з рус. русло тлумачылі о > у і змену ў семантыцы, калі русалка з лясной і палявой істоты ператварылася ў вадзяную, што няпэўна, хутчэй гэта ўплыў народных слоў, што ўзыходзяць да *rus‑, гл. русавы дзед. Гл. таксама Фасмер, 3, 520; Махэк₂, 525; БЕР, 6, 349–351; Чарных, 2, 128; Пічхадзэ, Новое в рус. этим., 200–201; ESJSt, 13, 783–784; Жураўлёў, Язык и миф, 499.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)