дзянні́ца, -ы, ж. (паэт.).
Ранняя зара, заранка.
На ўсходзе занялася д.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ра́нні в разн. знач. ра́нний;
ра́нняя сяўба́ — ра́нний сев;
ра́нняя агаро́дніна — ра́нние о́вощи;
◊ ра́нняя пту́шка — ра́нняя пти́чка;
з малады́х, ды р. — из молоды́х, да ра́нний
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ра́нний в разн. знач. ра́нні;
ра́нний сев ра́нняя сяўба́;
ра́нние о́вощи ра́нняя агаро́дніна;
ра́нние стихи́ Я́нки Купа́лы ра́ннія ве́ршы Я́нкі Купа́лы;
◊
ра́нняя пти́чка ра́нняя пту́шка.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ра́нні
прыметнік, якасны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
ра́нні |
ра́нняя |
ра́нняе |
ра́ннія |
| Р. |
ра́нняга |
ра́нняй
ра́нняе |
ра́нняга |
ра́нніх |
| Д. |
ра́нняму |
ра́нняй |
ра́нняму |
ра́ннім |
| В. |
ра́нні (неадуш.)
ра́нняга (адуш.) |
ра́ннюю |
ра́нняе |
ра́ннія (неадуш.)
ра́нніх (адуш.) |
| Т. |
ра́ннім |
ра́нняй
ра́нняю |
ра́ннім |
ра́ннімі |
| М. |
ра́ннім |
ра́нняй |
ра́ннім |
ра́нніх |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
дыягно́стыка, -і, ДМ -тыцы, ж.
1. гл. дыягнаставаць.
Ранняя д. захворвання.
Лабараторная д.
2. Галіна медыцыны аб метадах і прынцыпах вызначэння дыягназу.
|| прым. дыягнасты́чны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
міяцэ́н, ‑у, м.
Спец. Ранняя эпоха неагенавага перыяду ў геалагічнай гісторыі Зямлі.
[Ад грэч. mios — сярэдні і kainós — новы.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ра́нні, -яя, -яе.
1. Які мае адносіны да рання; ранішні.
У р. час.
2. Які з’яўляецца самай першай, пачатковай парой якога-н. часу, пачаткам пэўнага працэсу, першай стадыяй развіцця.
Р. вечар.
Ранняе Сярэдневякоўе.
3. Які наступае раней, чым звычайна (пра поры года, час сутак і пад.).
Ранняя зіма.
◊
Малады ды ранні (разм., часцей неадабр.) — пра вопытнага, спрактыкаванага не па гадах чалавека.
Ранняя птушка — пра таго, хто рана ўстае, з’яўляецца рана дзе-н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
нада́рыцца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -рыцца; зак.
1. безас., з інф. Прыйсціся, здарыцца.
Мне таксама надарылася там пабываць.
2. Выдацца, выпасці.
Вясна надарылася надзвычай ранняя.
3. Трапіцца, сустрэцца.
Надарыўся цікавы чалавек.
|| незак. надара́цца, -а́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вясна́, -ы́, мн. вёсны і (з ліч. 2, 3, 4) вясны́, вёсен і вёснаў, ж.
Пара года, якая ідзе за зімой.
Ранняя в.
В. жыцця (перан.: пра маладосць).
|| прым. веснавы́, -а́я, -о́е, вясно́вы, -ая, -ае і вясе́нні, -яя, -яе.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ра́нні, ‑яя, ‑яе.
1. Які мае адносіны да рання; ранішні. Узлескам ранняю парою. Туды, дзе хтось траву касіў, На луг стары, да вадапою Усёй сям’ёй ідуць ласі. Прыходзька. У аўтобусе ў ранні час было цеснавата, ехала многа людзей на першую змену. Кулакоўскі. Шыбы акон ружавелі раннім світаннем. Лынькоў. Хутка накінуўшы Белы халат, [Лена] Распачынае свой ранні прыём. Броўка.
2. Які з’яўляецца самай першай, пачатковай парой якога‑н. часу. Ранні вечар. Ранняе дзяцінства. □ З самай ранняй вясны гаманлівыя гракі працавіта расцягвалі мачалістыя валокны [кары] на свае грачыныя гнёзды. Лынькоў. // Які з’яўляецца пачаткам пэўнага працэсу, першай стадыяй развіцця. Ранняе сярэдневякоўе. Ранні рамантызм. // Першы па часе. Ранні госць. □ — Самы ранні ты, Петрусёк, — ласкава сказала .. [школьная старожка], разагнуўшы спіну. Якімовіч. Паўтарэнне купалаўскіх матываў знаходзіў у ранніх вершах Міхася. Васілька Валянцін Таўлай. Бугаёў. Пралескі ранняй чысты цюбік Вазьмі, як лекі, патрымай. Голуб.
3. Які наступае раней, чым звычайна (пра поры года, час сутак і пад.). Ранняя зіма. □ Вясна тым годам была ранняя і цёплая. Кавалёў. // Які адбываецца, праходзіць, з’яўляецца раней, чым звычайна. Ранняя сяўба. Ранняя жаніцьба. Ранняя смерць. □ [Аржанец:] — Усё жыццё ты будзеш рад за сваю раннюю сталасць, за сваю салдацкую маладосць. Брыль. // Які рана вырастае, становіцца спелым. Ранняя гародніна. Раннія яблыкі.
•••
Абагнаць раннюю расу гл. абагнаць.
Малады, ды ранні гл. малады.
Ранняя птушка гл. птушка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)