раз’ю́шыцца, -шуся, -шышся, -шыцца; зак.
Стаць раз’юшаным; разлютавацца.
Сабака раз’юшыўся, ашчэрыў зубы.
|| незак. раз’ю́швацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
раз’ю́шыцца
дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, зваротны, 2-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
раз’ю́шуся |
раз’ю́шымся |
| 2-я ас. |
раз’ю́шышся |
раз’ю́шыцеся |
| 3-я ас. |
раз’ю́шыцца |
раз’ю́шацца |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
раз’ю́шыўся |
раз’ю́шыліся |
| ж. |
раз’ю́шылася |
| н. |
раз’ю́шылася |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
раз’ю́шся |
раз’ю́шцеся |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
раз’ю́шыўшыся |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
раз’ю́шыцца сов. разъяри́ться, рассвирепе́ть, осатане́ть; прийти́ в я́рость (в исступле́ние, в неи́стовство)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
раз’ю́шыцца, ‑шуся, ‑шышся, ‑шыцца; зак.
Стаць раз’юшаным; разлютавацца. [Сенька] раз ударыў, раз’юшыўся, замахнуўся і яшчэ раз стукнуў. Краўчанка. Сабака таксама раз’юшыўся, ашчэрыў зубы. Дамашэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Раз’ю́шыцца ’ўзлавацца’ (Інстр. 3), розʼю́шыцца ’разарыцца’ (ТС), разʼюшывацца ’гарачыцца’ (Нас.), укр. дыял. розʼю́шити ’раззлаваць, раз’ярыць, усхваляваць каго-небудзь’, розʼю́шитися ’раззлавацца, раз’ярыцца, расхвалявацца’, а таксама ’разбіць да крыві (нос, твар)’, польск. rozjuszyć ’давесці да шаленства, раззлаваць’, а таксама ’раскрывавіць’, харв. razjusȉt se ’раззлавацца, разгневацца’, ’узмацніцца (пра вецер)’. Узыходзяць да прасл. *jucha (< *i̯ous‑ā) (ЭССЯ, 8, 193), гл. юха, юшка. Мяркуецца, што зыходным было значэнне ’від стравы (поліўкі, супа), прыгатаванай з мяса (або з мяснога адвару) і звярынай крыві’. З гэтага кулінарнага значэння на пэўнай частцы славянскай тэрыторыі развілося другаснае значэнне ’звярыная кроў’. Вытворныя дзеясловы спачатку, верагодна, мелі значэнне ’крывавіць, сцякаць крывёю, залівацца крывёю’, што дае падставы для рэканструкцыі прасл. *jušiti (sę), гл. юшыць. Са значэння ’крывавіць’ развілося другаснае, пераноснае значэнне ’адчуваць непакой, раздражняцца/раздражняць, злавацца/злаваць’, заснаванае на назіранні за эмацыянальна ўзрушаным чалавекам, які раптам чырванее ад прыліву крыві, вызваннага эмоцыямі, параўн. бел. наліва́цца крывёю ’моцна злавацца’ (Борысь, Czak. stud., 16–18).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
звар’яце́ць, -е́ю, -е́еш, -е́е; зак.
1. Захварэць на псіхічнае расстройства.
2. Страціць развагу, раз’юшыцца (разм.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
разъяри́ться раз’ю́шыцца;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
разлютава́цца, -ту́юся, -ту́ешся. -ту́ецца; -ту́йся; зак.
Прыйсці ў лютасць. дайсці да крайняй ступені жорсткасці: раз’юшыцца.
Мачыха так разлютавалася, што нельга было суняць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
взъяри́ться разлютава́цца, раз’ю́шыцца.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
остервени́ться азвярэ́ць, раз’ю́шыцца.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)