Verbum

анлайнавы слоўнік

разуме́ць, -е́ю, -е́еш, -е́е; незак.

1. каго-што. Усведамляць, спасцігаць розумам сэнс, змест і пад. чаго-н.; асэнсоўваць.

Р. усё сказанае.

Р. мастацтва.

Р. музыку.

2. што і з дадан. Ведаць, здагадвацца аб чым-н., усведамляць што-н.

Р. сваю памылку.

Р., што назад дарогі няма.

3. каго-што. Падразумяваць, мець на ўвазе.

4. у знач. пабочн. сл. разуме́еш (разуме́еце) Ужыв. з мэтай падкрэсліць што-н., звярнуць увагу на што-н.

Я, разумееш, не згодна з такой думкай.

|| наз. разуме́нне, -я, н. (да 1 і 2 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

разуме́ць

дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Цяперашні час
	адз.	мн.
1-я ас.	разуме́ю	разуме́ем
2-я ас.	разуме́еш	разуме́еце
3-я ас.	разуме́е	разуме́юць
Прошлы час
м.	разуме́ў	разуме́лі
ж.	разуме́ла
н.	разуме́ла
Загадны лад
2-я ас.	разуме́й	разуме́йце
Дзеепрыслоўе
цяп. час	разуме́ючы

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

разуме́ць несов.

1. в разн. знач. понима́ть;

р. чужу́ю мо́ву — понима́ть чужо́й язы́к;

р. му́зыку — понима́ть му́зыку;

р. адзі́н аднаго́ — понима́ть друг дру́га;

як ты гэ́та ~ме́еш? — как ты э́то понима́ешь?;

2. (смысл чего-л.) разуме́ть, постига́ть, осмы́сливать, осмысля́ть, уясня́ть;

3. (иметь в виду) подразумева́ть;

што ты ~ме́еш пад гэ́тым? — что ты подразумева́ешь под э́тим?;

4. в форме 2 лица ед. и мн. числа употребляется в качестве вводн. сл. понима́ешь ли (понима́ете ли);

а ён, разуме́еш (разуме́еце), спазні́ўся — а он, понима́ешь ли (понима́ете ли), опозда́л

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

разуме́ць, ‑е́ю, ‑е́еш, ‑е́е; незак.

1. каго-што. Усведамляць, спасцігаць розумам сэнс, змест і пад. чаго‑н.; асэнсоўваць. Разумець заданне. Разумець тэкст. Разумець міміку і жэсты нямога. □ [Андрэй:] — Я цябе паважаю, Кузьма, як чалавека вучонага, і люблю паслухаць тваю гутарку, хоць ты гаворыш так разумна, што я не ўсё разумею. Колас. Іліко пачуў некалькі слоў на рускай мове. Ён ужо навучыўся адрозніваць гэтую выразную, чоткую, адрывістую мову ад іншай, але не разумеў яшчэ ні слова. Самуйлёнак. // Разбірацца ў думках, паводзінах, учынках, намерах каго‑н. Чалавек, як не трэба лепш, разумеў ужо свайго начальніка. Чорны. Дзяцей пісьменнік той не меў і іх не разумеў ніколі. Таму ў творах не было ніводнай кропелькі жывога. Корбан.

2. што і з дадан. сказам. Ведаць, здагадвацца аб чым‑н., усведамляць што‑н. Разумець сваю памылку. □ Міколка разумеў, што трапілі яны з дзедам у бяду. Лынькоў. [Чарнеў] бачыў і разумеў, што Міхалу яго выбар не падабаецца. Васілевіч.

3. каго-што і без дап. Быць дасведчаным у чым‑н.; магчы разбірацца ў чым‑н., меркаваць пра што‑н. Разумець музыку. □ Свайму настаўніку, які вучыў разумець і любіць літаратуру, Канстанцін Міхайлавіч прысвяціў некалькі адвячоркаў. Лужанін. Сам пан Вальвацкі нічога ў гаспадарцы не разумеў. Крапіва. // Мець пэўны погляд на што‑н., пэўную думку наконт чаго‑н. Важна тое, як крытык разумее сучаснасць у літаратуры. «Полымя». Я так каханне разумею: Калі кахаеш сапраўды, Ідзеш да любай у завею, А глянеш — расцвітуць сады. Прануза.

4. каго-што. Падразумяваць, мець на ўвазе. Пад лексікай разумеюць усю сукупнасць слоў мовы.

5. у знач. пабочн. разуме́еш (разуме́еце). Ужываецца з мэтай падкрэсліць што‑н., звярнуць увагу на што‑н.

•••

Вось гэта я разумею! гл. я.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

шало́паць, -аю, -аеш, -ае; незак. (разм.).

Цяміць, разумець.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

разуме́ть несов. разуме́ць;