Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
разува́цца
дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, зваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
разува́юся |
разува́емся |
| 2-я ас. |
разува́ешся |
разува́ецеся |
| 3-я ас. |
разува́ецца |
разува́юцца |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
разува́ўся |
разува́ліся |
| ж. |
разува́лася |
| н. |
разува́лася |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
разува́йся |
разува́йцеся |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
разува́ючыся |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
разува́цца несов., возвр., страд. разува́ться
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
разува́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
1. Незак. да разуцца.
2. Зал. да разуваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
разу́цца, разу́юся, разу́ешся, разу́ецца; зак.
Зняць са сваіх ног абутак.
|| незак. разува́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
разува́ться возвр., страд. разува́цца.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Разбу́цца, ’разуцца’, разбува́цца ’разувацца’ (Сцяшк. Сл.), разбува́ць ’разуваць’ (Федар.), разбу́ты ’босы’ (Сцяшк. Сл.). Да *raz‑uti. Каранёвае ‑б‑ з’явілася ў выніку перараскладання частак слова з *ob‑uti, гл. абу́ць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Распрана́цца ’знімаць з сябе верхняе адзенне’ (ТСБМ, Бяльк., Сл. ПЗБ), роспрана́цца ’скідаць верхнюю вопратку’ (ТС), ’раскрывацца’ (Сл. ПЗБ). Роднаснае да вопратка, апра́нуты, распра́таваць (гл.). Параўн. тыпалагічную паралель абувацца — разувацца.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Разу́ць ’зняць з каго-небудзь абутак’ (ТСБМ; чэрв., Сл. ПЗБ; Сцяшк.), разува́ць ’знімаць абутак’ (ТСБМ; ганц., Сл. ПЗБ; Гарэц.), разува́лкі ’прыстасаванне для зняцця абутку з ног’ (паст., Сл. ПЗБ), рус. разу́ть, разува́ть, укр. роззу́ти, роззува́ти, укр. разм. розбува́ты, польск. rozzuwać, rozzuć, н.-луж. rozuś. Гл. абу́ць; параўн. і ст.-бел. вызꙋватися ’разувацца’ (1616 г., Карскі 2-3, 96).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пэ́цкацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
1. у што, чым і без дап. Забруджвацца, вымазвацца. Трэба было ратаваць жарабца, але нікому з стражнікаў не хацелася разувацца, распранацца і лезці пэцкацца ў гразь. Крапіва. Успамінаецца, як бегалі яны — малыя.. — па-над самай вадой, па-над самым прадоннем, пэцкаліся з галавы да ног у шызы ліпучы глей — рыбу лавілі. Зарэцкі. Нару капаць, вядома, справа не малая, і працы шмат і месца трэба адшукаць такое, што вада вясной не залівае. Дый пэцкацца Лісіца не жадае. Корбан. // Станавіцца брудным. Белая сукенка хутка пэцкаецца. □ Есці пры маёй рабоце хапае, абутак і вопратка не дзярэцца і не вельмі пэцкаецца. Кулакоўскі.
2. перан. Разм. Займацца якой‑н. непрыемнай справай, прымаць у ёй удзел. — Прапусціць! — загадаў я хлопцам. — Гэтага для нас мала... — З-за аднаго чалавека не варта нават пэцкацца! Карпюк.
3. перан. Разм. Вельмі марудна рабіць што‑н. Калі мы зайшлі на калгасны двор, то сустрэлі там двух калгаснікаў, якія рамантавалі калёсы. — Ну, от табе і на, — не вытрымаў Валодзя. — Дакуль вы будзеце тут пэцкацца? Людзі ўжо напрацаваліся ўволю, а вы, як мухі да смалы, прыляпіліся. Сергіевіч.
4. Зал. да пэцкаць (у 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)