разва́лы
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, множны лік, множналікавы
|
мн. |
| Н. |
разва́лы |
| Р. |
разва́лаў |
| Д. |
разва́лам |
| В. |
разва́лы |
| Т. |
разва́ламі |
| М. |
разва́лах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
разва́лы, -аў.
1. Рама з трох жэрдак, якая кладзецца на сані для большай умяшчальнасці.
Сані з разваламі.
2. Нізкія і шырокія сані з такой рамай.
Дзед вёз сена на развалах.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
разва́лы ед. нет ро́звальни
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
разва́лы, ‑аў; адз. няма.
1. Рама з трох жэрдак, якая кладзецца на сані для большай умяшчальнасці. На шырокіх, з разваламі, закіданых саломай санях сядзела жанчына. Галавач. Каб павялічыць пагрузачную пляцоўку саней, паўзверх іх клаліся развалы. «Помнікі».
2. Нізкія і шырокія сані з такой рамай. Балота моцна ўкавана, А снегу — на лапаты дзве... І на развалах стог духмяны У вёску між кустоў плыве. Дукса.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Разва́лы ’рама з трох жэрдак, якая кладзецца на сані для большай умяшчальнасці’ (ТСБМ), ’нізкія і шырокія сані з такой рамай’ (ТСБМ; глыб., Сл. ПЗБ; Сцяшк. Сл.), разва́лкі ’сані з разваламі’ (ТСБМ; воран., Сл. ПЗБ), разва́ліны, разва́ліны ’развалы’ (нясвіж., лях., воран., шчуч., Сл. ПЗБ), ’сані’ (Др.-Падб.), разва́ліны ’выязныя сані’, ’драбіны ў выязных санях’ (ганц., шчуч., Сл. ПЗБ), ’воз для перавозкі збожжа’ (гарад., Сл. ПЗБ), ’від саней’ (Маш.), ’частка саней’ (лях., Янк. 1), рус. ро́звальни ’шырокія сані’, дыял. развала́, разва́лки ’нізкія і шырокія сані’, разва́лка ’падоўжныя брусы саней, градак’. Тлумачыцца як “развалістыя сані” ад раз- і валіць (гл.) (Фасмер, 3, 495).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ро́звальни разва́лы, -лаў ед. нет, разва́лкі, -лак ед. нет.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ро́звальні, ‑яў, адз. няма.
Тое, што і развалкі, развалы. Цераз нейкі час [Ёська і Кастусь] ехалі гасцінцам на шырокіх сялянскіх розвальнях, пазахінаўшыся шынялямі ад ветру. Галавач.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ро́звальні 1, разва́льні ’сані-развалы, развалкі’ (ТСБМ; круп., Жыв. сл.; Сцяшк.), ’шырокія сані’ (в.-дзв., Шатал.; брасл., в.-дзв., Сл. ПЗБ), ’вялікія сані’ (Байк. і Некр.); ’прыстасаванне да саней для расшырэння іх плошчы’ (глус., Янк. Мат.; Юрч.); ’крывіны з бакоў саней (каб накласці многа грузу)’ (Бяльк.); ’дзве крывуліны, што насаджваюцца на канцы задняй восі, калі возяць бярвенні’ (там жа). Да развалы (гл.). Суфікс ‑н‑і, як у сані (гл.).
Ро́звальні 2 ’прыстасаванне, у якім носяць сена’ (арш., чач., ДАБМ, камент., 826; Рам. 8) — у выніку кантамінацыі лексем розвіны, рэзвілі, рэзвіны ’тс’ (гл. рэзгіны) і розвальні ’сані-развалы’ паводле падабенства.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ро́спускі ’мажары’ (Бяльк.), ’драбіны, сані без кузава вазіць бярвенне і дошкі’ (Касп.), ’падсанкі’ (добр., ЛА, 2), ’развалкі’ (Мат. Гом.), ’воз, калёсы для вывазкі лесу’ (Ян.), рус. дыял. ро́спуска, роспускі ’воз’, ’развалы’, ’верхняя частка саней’, ’воз для перавозу леса’. Усходнебеларуска-паўночнаруская ізалекса. Да распуска́ць, ад раз‑/рас‑ і пускаць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лу́бнячка ’выязныя сані’ (ігн., Сл. ПЗБ), польск. сейненск. łubńa ’размаляваны сундук з дошак з лаўкамі, які накладваюць на сані ў час урачыстых паездак’, рус. (ЛітССР) лу́бни ’тс’, лубня́ ’сані са спінкай’ (Сцяшк. Сл.), ярасл., кіраўск., перм. лубя́нки ’сані, пакрытыя лубам’. Паводле Грынавяцкене (Сл. ПЗБ, 2, 675), Зданцэвіча (LP, 8, 1960, 344) і Лаўчутэ (Liet. term, 155), — гэта запазычанне з літ. lúbnios ’рабочыя сані, развалы’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)