про́шлы, -ая, -ае.
○
Прошлы час — у граматыцы: форма дзеяслова, якая абазначае дзеянне, што адбывалася да моманту гаворкі пра яго або якога-н. іншага дзеяння ў мінулым.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
про́шлы грам. проше́дший;
п. час — проше́дшее вре́мя
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
про́шлы
прыметнік, адносны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
про́шлы |
про́шлая |
про́шлае |
про́шлыя |
| Р. |
про́шлага |
про́шлай
про́шлае |
про́шлага |
про́шлых |
| Д. |
про́шламу |
про́шлай |
про́шламу |
про́шлым |
| В. |
про́шлы (неадуш.)
про́шлага (адуш.) |
про́шлую |
про́шлае |
про́шлыя (неадуш.)
про́шлых (адуш.) |
| Т. |
про́шлым |
про́шлай
про́шлаю |
про́шлым |
про́шлымі |
| М. |
про́шлым |
про́шлай |
про́шлым |
про́шлых |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
про́шлы, ‑ая, ‑ае.
У выразе: прошлы час гл. час.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
імперфе́кт, ‑а, М ‑кце, м.
У граматыцы — прошлы час дзеяслова ў некаторых мовах, які выражае працягласць і незакончанасць дзеяння; прошлы незакончаны час.
[Ад лац. imperfectus — незакончаны.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
былы́, -а́я, -о́е.
1. Мінулы, прошлы.
Былыя падзеі.
Успамінаць былыя часы.
2. Які страціў ранейшае становішча, прызначэнне.
Б. студэнт.
Былая слава.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Міну́ўшчына ’мінулае, былое’, ’старадаўнасць’ (ТСБМ, Яруш., Бяльк.). Відавочна, ад ст.-рус. минувший ’прошлы’. Параўн. таксама рус. смал. минува́лый ’мінулы’, минува́ться ’мінуць, прайсці’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
проше́дший
1. прич. які́ (што) прайшо́ў; які́ (што) міну́ў; см. пройти́;
2. прил. міну́лы; (прошлогодний) ле́ташні;
проше́дший год, проше́дшая зима́ міну́лы (ле́ташні) год, міну́лая (ле́ташняя) зіма́;
3. прил., грам. про́шлы;
проше́дшее вре́мя грам. про́шлы час.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
◎ Лане́й, лані ’ў прошлы год’ (гродз., Сл. паўн.-зах., Сцяшк.), лоні ’ў мінулым годзе’ (Сцяшк., Бел. арх.), лонскі, лоньскі, лубньскі ’мінулы, прайшоўшы, з мінулага года’ (Сцяшк.; шчуч., З нар. сл., Жд. 2; беласт., Карскі, Труды; Сл. паўн.-зах., Бес.). Зах.-укр. лони, елони, иопу, паўн.-рус. лони, ст.-рус. лони (лоний ’мінулагодні’), лани (XVI в.), польск. toni, łuńi, н.-луж. Іопі, в.-луж. loni, loni, чэш. Іопіў vloni, luńi, łuńi, łun, славац. ulani, lani, lońi, славен. lani, ułań, серб.-харв. лани, лане, лани, läniy чак. läini, макед. лани, балг. ланы, ст.-слав. лани. Прасл. оіпі ’з мінулага года’ < і.-е. *olnei ’тады’c С’у той год’ < :’мінулага года’ (гл. Фасмер, 2, 516; Слаўскі, 4, 185–186; Трубачоў, Этимология–1974, 181).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
былы́, ‑ая, ‑ое.
1. Мінулы, прошлы. У народных песнях і паданнях расказваецца аб цяжкім лёсе дзяўчыны ў былыя часы. Ярош. Можа, ты пра былое жыццё сваё, браце, раскажаш? Танк. // у знач. наз. было́е, ‑ога, н. Мінулыя часы, падзеі; усё, што было раней, прошлае. Малюнкі далёкага былога набліжаліся, ажывалі, стаялі перад вачамі. Мележ. Фотаздымак.. Сваёю Рукою на ім Напісала яна [Алеся]: «На ўспамін аб былым». Куляшоў. Ды прашу, што мінула, Прайшло, не вяртай — Для былога няма павароту. Тарас. // Які быў раней, ранейшы. Шэрыя дзедавы вочы яшчэ захавалі сваю былую зоркасць. Колас. То нікла дойна, то ўзлятала ў высь начную да нябёс, і нам яна апавядала пра лёс былы і новы лёс. А. Вольскі.
2. Які страціў ранейшае становішча або прызначэнне. На месцы былой пусткі вырас дом. □ Кулага Мацвей — былы вучань Міхаіла Дзям’янавіча. Даніленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)