прарэ́х
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
прарэ́х |
прарэ́хі |
| Р. |
прарэ́ха |
прарэ́хаў |
| Д. |
прарэ́ху |
прарэ́хам |
| В. |
прарэ́х |
прарэ́хі |
| Т. |
прарэ́хам |
прарэ́хамі |
| М. |
прарэ́ху |
прарэ́хах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
прарэ́х м.
1. проре́ха ж.;
мяшо́к з ~хам — мешо́к с проре́хой;
2. (у брюк) проре́ха ж., разре́з, шири́нка ж.
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прарэ́х, ‑а, м.
1. Разадранае ці разрэзанае месца ў адзенні; дзірка. Шырокі прарэх адкрывае грудзіну і жывот. Колас. // Адтуліна, дзірка ў чым‑н. Пакрыўленае гуменца свяціла прарэхамі ў страсе, праз якія відно было, як дрыжэлі зоры на сінім пагодным небе. Пестрак. // перан. Недахоп, недагляд. — Непаладак і прарэхаў у рабоце ў нас яшчэ шмат, — прамовіў .. [Дубовік] з неахвотай. Сіўцоў. [Сакратар:] — Каму-каму, а табе вядома, што пры ўсёй той велізарнай рабоце, якую вядзём у апошнія гады, і пры пэўных поспехах хапае і прарэхаў. Шамякін.
2. Пярэдні разрэз у штанах.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прарэ́х, -а, мн. -і, -аў, м. і прарэ́ха, -і, ДМ -рэ́се, мн. -і, -рэх, ж.
1. Дзірка на адзенні ці ў іншым прадмеце з тканіны.
Кішэнь з прарэхам.
2. перан. Недахоп, недагляд (разм.).
Прарэхі ў кіраўніцтве.
3. Пярэдні разрэз у штанах.
|| памянш. прарэ́шак, -шка, мн. -шкі, -шкаў, м. (да 1 і 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Прарэ́х, прарэ́ха ’разадранае або разрэзанае месца ў адзенні; дзірка’, ’пярэдні разрэз у штанах’ (ТСБМ, Нас., Шат., Касп., Сцяшк. Сл., Сл. ПЗБ), прарэ́х ’агрэх (у полі)’ (Скарбы), прарэшка, прарэшак ’пятля для гузіка’ (Інстр. 3), ’незасеянае месца на полі’ (Сцяшк. Сл.; гродз., Шн. 3), ’каўнер кашулі’ (Нас.). Рус. проре́ха, проре́шина, проре́ховина ’распоратае або разадранае месца ў адзенні’, ст.-рус. прарѣха. Этымалогія няпэўная. Лічыцца дэрыватам з другасным ‑х‑ (як праха, рус. сваха) ад прорэ́заць (гл. Фасмер, 3, 376 і наст.). Праабражэнскі (2, 137) узводзіць слова да рус. редкий і спасылаецца на проредь. Параўноўвалі таксама са ст.-інд. rēkhā ’паласа, рыса’, лац. rīma ’расколіна, шчыліна’ (Ільінскі, РФВ 69, 16) і з лат. risums, rìsiens ’трэшчына, разрэз’ (Мацэнаўэр, LF, 14, 92).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
прарэ́ха
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
прарэ́ха |
прарэ́хі |
| Р. |
прарэ́хі |
прарэ́х |
| Д. |
прарэ́се |
прарэ́хам |
| В. |
прарэ́ху |
прарэ́хі |
| Т. |
прарэ́хай
прарэ́хаю |
прарэ́хамі |
| М. |
прарэ́се |
прарэ́хах |
Крыніцы:
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
шыры́нка, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак, ж.
Разрэз у пярэдняй частцы штаноў; прарэх.
Зашпіліць шырынку.
|| прым. шыры́начны, -ая, -ае і шыры́нкавы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
шири́нка ж., портн. прарэ́х, -ха м.; шыры́нка, -кі ж.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
шыры́нка, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.
Разрэз у пярэдняй частцы штаноў; прарэх. — Знайшлі каго назначаць старшым! — ускоквае Нікіціна. — Ён нават шырынкі сабе не зашпіліць! Карпюк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Прэ́рах ’прарэх’ (Мат. Гом.), прэрых ’тс’ (Мат. Маг.). Гл. прарэх. Аб пераходзе а > э гл. прэміна.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)