праме́нь, -я, мн. -ме́ні, -ме́няў і -мяні, -мянёў, м.

1. Вузкая паласа святла, што ідзе ад якой-н. крыніцы святла ці прадмета, які свеціцца.

П. сонца.

П. надзеі (перан.).

2. Струмень у выглядзе пучка часціц якой-н. энергіі (спец.).

Рэнтгенаўскія прамені.

Цеплавы п.

|| прым. прамянёвы, -ая, -ае (да 2 знач.).

Прамянёвая энергія.

Прамянёвая хвароба (хвароба, якая выклікаецца радыеактыўнымі рэчывамі).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Праме́нь

назоўнік, уласны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз.
Н. Праме́нь
Р. Праме́ня
Д. Праме́ню
В. Праме́нь
Т. Праме́нем
М. Праме́ні

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

праме́нь

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. праме́нь праме́ні
прамяні́
Р. праме́ня прамянёў
праме́няў
Д. праме́ню праме́ням
прамяня́м
В. праме́нь прамяні́
праме́ні
Т. праме́нем праме́нямі
прамяня́мі
М. праме́ні праме́нях
прамяня́х

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

праме́нь м., в разн. знач. луч;

со́нечны п. — со́лнечный луч;

рэнтге́наўскія ~мяні́ — рентге́новские лучи́;

п. надзе́і — луч наде́жды;

○ інфрачырво́ныя ~мяні́ — инфракра́сные лучи́;

касмі́чныя ~мяні́ — косми́ческие лучи́;

като́дныя ~мяні́ — като́дные лучи́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

праме́нь, ‑я; мн. прамені, ‑яў і прамяні, ‑ёў; м.

1. Вузкая паласа святла, якая ідзе ад якой‑н. крыніцы святла або прадмета, які свеціцца. Тонкаю ніткаю прашыўся з неба прамень сонца. Арабей. У левай руцэ Фёдар Цімафеевіч трымаў ліхтар, які кідаў уперад нядоўгі, але шырокі прамень святла. Васілёнак. // перан.; чаго. Хуткае, нечаканае праяўленне чаго‑н., пробліск. [Лютынскі:] Ніводзін прамень славы іх [бальшавікоў] не ўпадзе на тваю галаву. Крапіва.

2. звычайна мн. (прамяні́, ‑ёў). Спец. Лініі распаўсюджання энергіі хваль (электрамагнітных, светлавых і пад.). Рэнтгенаўскія прамяні. Прамяні радыя.

•••

Інфрачырвоныя прамяні — нябачныя прамяні, якія складаюць частку спектра, што працягваецца далей бачнай часткі ад чырвонага яго канца.

Касмічныя прамяні — асобыя прамяні, якія пранікаюць у атмасферу з космасу і нясуць у сабе вялікую энергію.

Катодныя прамяні — паток электронаў, які наглядаецца пры электрычным разрадзе ў трубцы з разрэджаным газам.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Праме́нь ’вузкая паласа святла’ (ТСБМ, Яруш., Др.-Падб.), параўн. ст.-бел. промени солнечныи (XVII ст.; БЛ, 29, 52). Паводле Кюнэ (Poln., 89), з польск. promień ’тс’; гл. таксама Станкевіч (Зб. тв., 2, 167), які звяртае увагу, што ў гэтым значэнні ў народнай мове ужываецца слова каса (гл.) і вытворныя ад яго, што ўскосна пацвярджае этымалогію прасл. *pormy, Р. скл. *pormene з першасным значэннем ’пасма валасоў’ і пад. (Махэк₂, 479). Німчук (Давньорус., 32) дапускае для ўкр. про́мінь выпадзенне першага о ў по́ромінь ’тс’, што малаверагодна.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

прамень, промень; каса, пук, пасма, пас, страла (перан.)

Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)

а́льфа-праме́нь

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. а́льфа-праме́нь а́льфа-прамяні́
Р. а́льфа-праме́ня а́льфа-прамянёў
Д. а́льфа-праме́ню а́льфа-прамяня́м
В. а́льфа-праме́нь а́льфа-прамяні́
Т. а́льфа-праме́нем а́льфа-прамяня́мі
М. а́льфа-праме́ні а́льфа-прамяня́х

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, sbm2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

га́ма-праме́нь

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. га́ма-праме́нь га́ма-прамяні́
Р. га́ма-праме́ня га́ма-прамянёў
Д. га́ма-праме́ню га́ма-прамяня́м
В. га́ма-праме́нь га́ма-прамяні́
Т. га́ма-праме́нем га́ма-прамяня́мі
М. га́ма-праме́ні га́ма-прамяня́х

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, sbm2012, tsblm1996.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

дэ́льта-праме́нь

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. дэ́льта-праме́нь дэ́льта-прамяні́
Р. дэ́льта-праме́ня дэ́льта-прамянёў
Д. дэ́льта-праме́ню дэ́льта-прамяня́м
В. дэ́льта-праме́нь дэ́льта-прамяні́
Т. дэ́льта-праме́нем дэ́льта-прамяня́мі
М. дэ́льта-праме́ні дэ́льта-прамяня́х

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, sbm2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)