Праго́н
назоўнік, уласны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
| Н. |
Праго́н |
| Р. |
Праго́на |
| Д. |
Праго́ну |
| В. |
Праго́н |
| Т. |
Праго́нам |
| М. |
Праго́не |
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
праго́н, -у, мн. -ы, -аў, м.
1. Абгароджаная з двух бакоў дарога, па якой ганяюць на пашу жывёлу.
2. Доўгі ўчастак поля, сенажаці і пад., адведзены для работы аднаму чалавеку, звяну, брыгадзе.
3. Рыжысёрскі прагляд усяго спектакля на працягу адной рэпетыцыі (спец.).
|| прым. праго́нны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
праго́н
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
праго́н |
праго́ны |
| Р. |
праго́ну |
праго́наў |
| Д. |
праго́ну |
праго́нам |
| В. |
праго́н |
праго́ны |
| Т. |
праго́нам |
праго́намі |
| М. |
праго́не |
праго́нах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
праго́н, -ну м.
1. в разн. знач. прого́н;
2. чаще мн., ист. прого́ны
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
праго́н, ‑у, м.
1. Дзеянне паводле дзеясл. прагнаць (у 2 знач.).
2. Абгароджаная з двух бакоў дарога, па якой ганяюць жывёлу. Новае гумно адгарадзілі ад старога, выгарадзілі прагон да яго. Чорны. // Такая ж дарога без агароджы, выган. Прычыніў хлеў і пагнаў каня ў вуліцу, а адтуль на прагон. Галавач.
3. Палоса, доўгі ўчастак поля, сенажаці і пад., адведзены для работы аднаму чалавеку, звяну, брыгадзе.
4. звычайна мн. (праго́ны, ‑аў). Павёрстная аплата за праезд на паштовых, а таксама аплата казной праезду па чыгунцы афіцэраў і цывільных чыноўнікаў у дарэвалюцыйнай Расіі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Праго́н 1 ’дзеянне паводле дзеяслова прагнаць’ (ТСБМ), ’абгароджаная з двух бакоў дарога, па якой ганяюць жывёлу’ (ТСБМ), ’праход (для жывёлы)’, ’равок для сцёку вады’, ’пратаптаная сцежка’ (Сл. ПЗБ, Мат. Гом., ТС), ’сцежка ў лесе, вытаптаная жывёлай’ (Шатал.), ’дарога за гумном’ (Сцяшк. Сл.), ’бэлька, ачэп’ (Мат. Гом.), прого́ны ’падоўжанае тоўстае бервяно, на якое насцілаюць мост’ (лун., Шатал.). Аддзеяслоўнае ўтварэнне ад прагнаць < гнаць. Аналагічныя дэрываты ва ўсіх славян у розных значэннях: рус. прого́н, укр. прогі́н, польск. przegon. чэш. průhon, славац. priehon, серб.-харв. прогон, славен. progòn. У значэнні ’дарога для прагона жывёлы’, адзначаным ва ўсходнеславянскіх, заходнеславянскіх і сербска-харвацкай мовах, магчыма, прасл. *progonъ. Гл. яшчэ Куркіна, Этымалогія–1968, 97.
Праго́н 2 ’ачэп’, ’кладзь, якая служыла апорай страхі на сохах’ (брэсц., кобр., Нар. сл.). Рус. прого́н ’кладзь, ляжачая частка рыштавання вакол будоўлі’, ’палка ў невада, якой ён прапускаецца пад лёд’, укр. прогін ’палка ў невада, якой ён прапускаецца пад лёд’. Этымалагічна тое ж, што і папярэдняе.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
шыр, -ы, ж.
1. Шырыня, вялікія памеры ў шырыню.
Змераць прагон наўсю ш.
2. Шырокая прастора, шырыня (гл. шырокі ў 3 і 6 знач.).
Разгарнуцца ва ўсю ш. (цалкам праявіць свае магчымасці).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прого́нкаI ж. (действие) праго́нка, -кі ж., праго́н, -ну м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вы́гарадзіць, -джу, -дзіш, -дзіць; -джаны; зак.
1. што. Выдзеліць, аддзяліць агароджай.
В. прагон для жывёлы.
2. перан., каго (што). Узяць пад абарону, пазбавіць ад адказнасці, абвінавачання каго-н. з вінаватых (разм.).
В. сябра.
|| незак. выгаро́джваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прого́нI м.
1. (действие) праго́н, -ну м., праго́нка, -кі ж.;
2. (дорога для прогона скота или обнесённая изгородью дорога) праго́н, -ну м.; паго́н, -ну м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)