паро́жак
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
паро́жак |
паро́жкі |
| Р. |
паро́жка |
паро́жкаў |
| Д. |
паро́жку |
паро́жкам |
| В. |
паро́жак |
паро́жкі |
| Т. |
паро́жкам |
паро́жкамі |
| М. |
паро́жку |
паро́жках |
Крыніцы:
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
паро́жак, ‑жка, м.
Памянш. да парог (у 1, 2 знач.). Марыя ступіла на парожак калідора і пачала абчышчаць мяцёлкай боты. Кулакоўскі. — Мы прывыклі, дружа, — мякка сказаў Турсевіч, — [адкарасквацца] агульнымі выразамі там, дзе наш розум не можа адолець, пераступіць нейкія парожні, якія адгароджваюць ад яго тое, чаго мы не ведаем. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паро́г, -а, М -ро́зе, мн. -і, -аў, м.
1. Бервяно або брус у ніжняй частцы дзвярнога праёма.
Пераступіць цераз п.
На п. не пускаць каго-н. (не пускаць каго-н. у дом). Не выходзіць за п. (не выходзіць з дому). Ад парога хату не мятуць (прыказка).
2. перан., чаго. Пярэдадзень, мяжа чаго-н. (кніжн.).
На парозе гібелі.
3. Камяністы папярочны выступ на дне ракі, які паскарае цячэнне і абцяжарвае суднаходства.
Пеняцца хвалі на парогах.
4. Найменшая магчымая велічыня, ступень праяўлення чаго-н. (спец.).
П. адчуванняў.
П. чутнасці.
◊
З парога (адхіліць, не прыняць і пад.; разм., неадабр.) — адразу, не ўваходзячы ў сутнасць справы.
|| памянш. паро́жак, -жка, мн. -жкі, -жкаў, м. (да 1 і 3 знач.).
|| прым. паро́гавы, -ая, -ае (да 4 знач.; спец.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Тало́начка ’драўляная лыжачка’ (Сл. рэг. лекс.). Няясна; магчыма, звязана з польск. talon ’парожак у смычка’ (да лац. tālea ’палачка, дубец’?).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пятні́к ’гняздо, у якім паварочваецца вось варот’ (Нас., Касп., Нік. Очерки), ’прыстасаванне, пры дапамозе якога дзверы прымацоўваліся да вушакоў’ (Варл.), пя́тнік ’вушак, да якога прымацоўваюцца дзверы завесамі; вушак наогул’ (Бяльк., Мат. Маг.), укр. пʼятни́к ’крук, на які навешваюцца дзверы’, рус. дыял. пятни́к ’прыстасаванне для навешвання дзвярэй, варот’, славен. petník ’завесы ў варотах; вушак; парожак’. Прасл. дыял. *pętьnikъ, якое Бязлай (2, 32) параўноўвае з ц.-слав. пятьно ’шпора, астрога, пыж’, літ. pentìnas ’шпора’, ùžpentis ’шпора ў пеўня’, лат. piêsis ’шпора’. Міклашыч (239) выводзіў з *pęta ’пята’ (гл. пята́), Фрэнкель (571) меркаваў пра кантамінацыю *pęta і *pęti (гл. пяць). Гл. таксама напіта.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)