парахня́, -і́, ж.
Дробныя, як пясок, сухія рэшткі сапрэлага або паточанага шашалем дрэва.
Бярвенне абярнулася на парахню.
П. сыплецца з каго-н. (вельмі стары; разм., пагард.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
парахня́
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
| Н. |
парахня́ |
| Р. |
парахні́ |
| Д. |
парахні́ |
| В. |
парахню́ |
| Т. |
парахнёй
парахнёю |
| М. |
парахні́ |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
парахня́ ж. (древесная) труха́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
парахня́, ‑і, ж.
Дробныя, як пясок, сухія рэшткі сапрэлага або паточанага шашалем дрэва. Дзед кажа, што гэта ўжо бярвенне ўсярэдзіне сапрэла на парахню. Сабаленка. [Пракоп:] — Шашаль, бач, як точыць, аж парахня сыплецца. Вітка.
•••
Парахня сыплецца (пагард.) — пра вельмі старога, слабага чалавека.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Парахня́ ’дробныя, як пясок, сухія рэшткі сапрэлага або паточанага шашалем дрэва’ (ТСБМ, Шат., Касп., Сл. ПЗБ), порохня́ ’тс’ (ТС), парахня́вы, парахня́віна, парахня́лы, парахне́ць. Рус. дыял., укр. порохня́ ’тс’. Да порах (гл.) з суф. ‑ня (параўн. Сцяцко, Афікс. наз., 165). Гл. парахно́.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
труха́
1. пацяру́ха, -хі ж.;
2. (древесная) парахня́, -ні́ ж.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Парахно ’парахня’ (Мат. Гом.), порохно́ ’тс’ (ТС). Рус. порохно́ ’гнілое дрэва’, укр. порохно́ ’парахня’, ст.-слав. прахнень ’благі, непатрэбны’, польск. próchno ’гніль’, чэш. práchno ’гніль, пацяруха, тлен’, славац. práchno ’трут, пацяруха’, в.-луж. prochny ’гнілы, трухлявый’, н.-луж. prochnawy ’тс’. Прасл. паўн.-слав. porchъno < porchъ (гл. по́рах) (Параўн. Фасмер, 3, 333).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
збуцве́лы, ‑ая, ‑ае.
Які збуцвеў; сапрэлы, струхлелы, спарахнелы. Саламяныя стрэхі, крытыя шмат гадоў назад, асунуліся, паразлазіліся, паказвалі свае збуцвелыя рэбры і цёмныя правалы. Колас. Воддаль .. нахіліўся да зямлі зложаны .. даўнішні збуцвелы крыж, парахня-парахнёй. Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Мурша́вы ’гнілы’ (свісл., Шатал.; ваўк., Сл. ПЗБ; смарг., Сцяшк. Сл.); му́ршыны ’парахня’ (ваўк., Сл. ПЗБ). Укр. ровенск. му́рша ’гніль, парахня ў сярэдзіне дрэва’, ’лес з такой хваробай’. Запазычаны з польск. murszeć ’буцвець’, mursz ’гніенне’, murszaty, zmurszały ’збуцвелы’, якія з с.-в.-ням. mürsen ’таўчы’, усх.-с.-ням. morsch ’гнілы, стары, крохкі’ (Брукнер, 655).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
тынко́ўка, ‑і, ДМ ‑ўцы, ж.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. тынкаваць.
2. Слой тынку на паверхні будынкаў, на столі і сценах унутраных памяшканняў. Тынкоўка паадвальвалася цэлымі лапінамі, падлога выгніла, маснічыны між падвалін пазападалі, і з правалін несла сырою парахнёю. Скрыган. Пакуль хлопцы збіралі па насілкі абабітую тынкоўку, .. [Зіновій Цімафеевіч] пераходзіў у другі пакой, і зноў чуўся яго бурклівы голас: — Дрэнь... Сыплецца, як парахня... Нядзведскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)