не́куды
прыслоўе
| станоўч. |
выш. |
найвыш. |
| не́куды |
- |
- |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
не́куды.
1. прысл. Кудысьці, невядома куды.
Н. ж вядзе гэта сцежка.
2. безас., у знач. вык., з інф. Няма месца (куды б можна было адправіцца, змясціць каго-, што-н.).
Ехаць н.
Далей ісці н.
◊
Далей некуды (разм.) — горш не можа быць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
не́куды нареч.
1. не́куда;
2. (в какое-то место) куда́-то
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
не́куды, прысл.
1. Кудысьці, невядома куды. Некуды ж вось ідзе гэтая вузкая лясная дарожка. Брыль. [Вісарыёна] моцна ўдарылі па галаве, схапілі за рукі, некуды пацягнулі. Самуйлёнак. Паравоз, пыхкаючы і набіраючы хуткасць, паімчаўся некуды ўдалячынь. Шчарбатаў.
2. Няма такога месца, куды б можна было адправіцца, змясціць каго‑, што‑н. Без вестак ад цябе — нам некуды ісці. Глебка.
•••
Далей (ехаць, ісці) некуды — горш таго, што ёсць, быць не можа.
Дзець некуды гл. дзець.
Некуды вачэй дзець гл. дзець.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
куда-то нареч. куды́сьці, не́куды.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
не́куда нареч. няма́ куды́, не́куды.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
збрысці́, збрыду́, збрыдзе́ш, збрыдзе́; збрыдзём, збрыдзяце́, збрыду́ць; збрыў, -рыла́, -ло́; збрыдзі́; зак. (разм.).
Сысці куды-н., пакінуўшы сваё месца.
Цяля некуды збрыло.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дзець, дзену, дзенеш, дзене; зак., каго-што (ужываецца з прысл. «дзе», «недзе», «куды», «некуды»).
Разм.
1. Палажыць куды‑н. так, што цяжка знайсці. Куды ты дзеў маю кнігу?
2. Змясціць куды‑н., знайсці для каго‑, чаго‑н. месца, прытулак і пад. — Куды ж вы .. [трусоў] дзенеце? У вальер да ўсіх? Ракітны. [Люба] пачала звязваць лахманы, каб цяпер увечары, без людскіх вачэй, вынесці іх адгэтуль назаўсёды і дзе-небудзь дзець іх. Чорны. // Выкарыстаць, патраціць. Некуды дзець час. Некуды дзець грошы.
•••
Дзець некуды (няма куды) — надта многа.
Некуды (няма куды) вачэй дзець — пра пачуццё сораму.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зляце́ць, злячу́, зляці́ш, зляці́ць; зляці́; зак.
1. Летучы, спусціцца.
Верабей зляцеў з куста.
2. Упасці зверху (разм.).
З. з ганка.
Паперы зляцелі са стала.
3. Узляцеўшы, пакінуць якое-н. месца, вылецець куды-н. далёка.
Птушкі некуды зляцелі.
Прыказка зляцела з вуснаў (перан.).
|| незак. злята́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пазлята́ць, 1 і 2 ас. адз. не ўжыв., -а́е; -а́ем, -а́еце, -а́юць; зак.
1. Зляцець адкуль-н. — пра ўсіх, многіх.
Куры пазляталі з седала.
2. Паляцець, вылецець куды-н. — пра ўсіх, многіх.
Шпакоў не відаць, некуды пазляталі.
3. Зваліцца — пра ўсіх, многіх ці ўсё, многае (разм.).
Шапкі пазляталі з коннікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)