наспе́ць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -е́е; зак.
1. Стаць спелым, паспець, напоўніцца чым-н. знутры.
Калоссе наспела.
Нарыў наспеў.
2. перан. Стаць патрэбным, надзённым, непазбежным.
Наспела ідэя аховы прыроды.
3. перан. Надысці, настаць.
Раптам наспелі неадкладныя справы.
|| незак. наспява́ць, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
наспе́ць
дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
- |
- |
| 2-я ас. |
- |
- |
| 3-я ас. |
наспе́е |
наспе́юць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
наспе́ў |
наспе́лі |
| ж. |
наспе́ла |
| н. |
наспе́ла |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
наспе́ўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
наспе́ць I сов., прям., перен. назре́ть;
ві́шні ўжо ~пе́лі — ви́шни уже́ назре́ли;
пыта́нне ~пе́ла — вопро́с назре́л
наспе́ць II сов., обл. насти́чь, насти́гнуть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
наспе́ць, ‑ее; зак.
1. Стаць, зрабіцца спелым, паспець. Прыйшло лета залатое, Поўны колас наш паспеў. Русак. // Напоўніцца гноем (пра нарыў).
2. перан. Развіўшыся, стаць надзённым, патрэбным. Неабходнасць у шырокай прапагандзе ідэй аховы прыроды паспела. «Звязда». // З’явіцца, узнікнуць. [Дзед:] — Ну, расказвай! кажы смела, Мой музыка малады: Што ў цябе там зноў паспела? Можа песня для дуды? Колас.
3. перан. Надысці, настаць. Наспела рэвалюцыйная сітуацыя. □ [Мельнікаў:] — Хацеў .. [Лугавец] і сам з намі прыехаць, ды раптам паспелі неадкладныя справы. Краўчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Наспе́ць ’наступіць’ (Яруш.). Да спець (гл.), параўн. прыспе́ць ’надысці’, паспе́ць ’укласціся ў час’ і інш.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
назре́ть сов.
1. наспе́ць; (о нарыве) нарва́ць, мног. панарыва́ць;
2. перен. наспе́ць, наблі́зіцца.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
наспява́нне, ‑я, н.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. наспяваць 2 — наспець.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
наспява́ць 1, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.
1. чаго. Праспяваць, спець многа чаго‑н. Наспяваць частушак.
2. перан., што і чаго. Разм. Нагаварыць многа чаго‑н. У галаве [Каршукова] гулялі вясёлыя думкі: «Старога вераб’я захацеў на мякіне правесці. Падстаўляй вушы, я табе такое наспяваю...» Асіпенка.
наспява́ць 2, ‑ае.
Незак. да наспець.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
наспява́ць I сов. напе́ть;
ён ~ва́ў мно́га прыпе́вак — он напе́л мно́го часту́шек
наспява́ць II несов., прям., перен. назрева́ть; см. наспе́ць I
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)