насе́сці, -ся́ду, -ся́дзеш, -ся́дзе; насе́ў, -се́ла; нася́дзь; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Сесці куды-н., на што-н. у вялікай колькасці.
У вагон насела многа людзей.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Асядаючы на чым-н., пакрыць сабою.
Насеў пыл.
3. на каго (што). Напаўшы, наваліцца з сілай.
Удвух населі на аднаго.
4. перан., на каго (што). Звярнуцца з настойлівымі просьбамі, патрабаваннямі (разм.).
|| незак. насяда́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
насе́сці
дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
нася́ду |
нася́дзем |
| 2-я ас. |
нася́дзеш |
нася́дзеце |
| 3-я ас. |
нася́дзе |
нася́дуць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
насе́ў |
насе́лі |
| ж. |
насе́ла |
| н. |
насе́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
нася́дзь |
нася́дзьце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
насе́ўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
насе́сці сов.
1. в разн. знач. насе́сть;
у ваго́н насе́ла мно́га наро́ду — в ваго́н насе́ло мно́го наро́ду;
пыл насе́ў на во́пратку — пыль насе́ла на оде́жду;
ён насе́ў на нас са сваі́мі патрабава́ннямі — он насе́л на нас со свои́ми тре́бованиями;
2. навя́знуть;
мя́са насе́ла ў зуба́х — мя́со навя́зло в зуба́х
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
насе́сці, ‑сяду, ‑сядзеш, ‑сядзе; пр. насеў, ‑села; заг. насядзь; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Сесці куды‑н., на што‑н. у вялікай колькасці. У вагон насела многа народу. На плот населі птушкі.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Асядаючы на чым‑н., пакрыць сабою. На мэблю насеў пыл. // Прычапіцца да чаго‑н. На адзежу населі асцюкі.
3. Націснуць сваім цяжарам, наваліцца з сілай. Злуецца прымус на вялікі чыгун, што насеў, цісне яго крывыя ножкі. Баранавых. // Насунуцца, навіснуць. Выехалі [людзі] падвечар. Ледзь толькі мінулі бярэзнічак за мястэчкам, насеў поцемак. Мележ. Неба .. насела на самыя верхавіны дрэў. Быкаў.
4. перан. Разм. Настойліва патрабаваць ад каго‑н. чаго‑н. Клічка была зацверджана большасцю галасоў. — Лена, а як мы будзем цябе зваць? — населі дзяўчаты. — У мяне ўжо ёсць імя. Можаце зваць Алёшкам. Няхай.
5. Накінуцца на непрыяцеля. На гэты раз нам часта даводзілася вылазіць з машыны, бо нямецкі знішчальнік як насеў на нас у пачатку дарогі, дык не даваў спакою аж да самай вёскі. Казлоў. І населі тут на лебедзя Птахі дробныя. Багдановіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
насяда́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.
Незак. да насесці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
навя́знуть сов. насе́сці, начапля́цца; (налипнуть) налі́пнуць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
насяда́ць несов., в разн. знач. наседа́ть; см. насе́сці
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
наса́джвацца 1, ‑аецца; незак.
1. Уводзіцца, распаўсюджвадда.
2. Зал. да насаджваць 1.
наса́джвацца 2, ‑аецца; незак.
Зал. да насаджваць 2.
наса́джвацца 3, ‑аецца.
Незак. да насесці (у 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
панасяда́ць, ‑ае; ‑аем, ‑аеце, ‑аюць; зак.
1. пераважна безас. Насесці ў вялікай колькасці. У аўтобус панасядала людзей.
2. (1 і 2 ас. мн. не ўжыв.). Асесці на ўсім, многім або на чым‑н. у вялікай колькасці. На мэблі панасядала пылу.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)