напя́ты

прыметнік, якасны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. напя́ты напя́тая напя́тае напя́тыя
Р. напя́тага напя́тай
напя́тае		 напя́тага напя́тых
Д. напя́таму напя́тай напя́таму напя́тым
В. напя́ты (неадуш.)
напя́тага (адуш.)		 напя́тую напя́тае напя́тыя (неадуш.)
напя́тых (адуш.)
Т. напя́тым напя́тай
напя́таю		 напя́тым напя́тымі
М. напя́тым напя́тай напя́тым напя́тых

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

напя́ты

дзеепрыметнік, залежны стан, прошлы час, закончанае трыванне

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. напя́ты напя́тая напя́тае напя́тыя
Р. напя́тага напя́тай
напя́тае		 напя́тага напя́тых
Д. напя́таму напя́тай напя́таму напя́тым
В. напя́ты (неадуш.)
напя́тага (адуш.)		 напя́тую напя́тае напя́тыя (неадуш.)
напя́тых (адуш.)
Т. напя́тым напя́тай
напя́таю		 напя́тым напя́тымі
М. напя́тым напя́тай напя́тым напя́тых

Кароткая форма: напя́та.

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

напя́ты

1. напряжённый, нату́женный;

2. разг. натя́нутый, напя́ленный;

3. натя́нутый;

1-3 см. напя́ць

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

напя́ты, ‑ая, ‑ае.

Дзеепрым. зал. пр. ад напяць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

напну́ты, см. напя́ты

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

нату́женный нату́жаны; напру́жаны; напя́ты;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

◎ На́піта ’насцеж’ (Гарэц., Бяльк., Мат. Маг.; віц., Бел. дыял.), ’шырока, да канца расчыніць (акно, дзверы)’ (бялын., Янк. Мат.), напята ’тс’ (ветк., Мат. Гом.), ’наўсцяж, наросхрыст’ (Юрч.), рус. напятё, на́пяту, на́пято, на́пяты ’насцеж (пра дзверы, вароты)’. Відаць, да пяць, пну (гл.), параўн. напяты ’расцягнуты, нацягнуты’. Не выключана, аднак, і іншая версія: да пяти ’гняздо, у якім мацавалася вось дзвярэй’, параўн.: На ўвесь пятнік расчыніў дзверы (слаўг., Яшкін, вусн. паведамл.), пры пптнік ’перакладзіна, верхні вушак’ (Мат. Маг.), г. зн. ’так, каб быў відаць увесь вушак’. Гл. таксама Шаур, Etym. Brun., 99.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

со́шка, ‑і, ДМ ‑шцы; Р мн. ‑шак; ж.

1. Памянш. да саха (у 1 знач.). Пагукваў дзядзька ўжо на полі І ткаў сахою кросны-ролі, Ды пырнік так укараніўся, Што дзядзька з конікам таміўся, Як сошку часта ён спыняе, І пырнік дзікі вытрасае. Колас.

2. Жэрдка, падпорка з развілкай, якая выкарыстоўваецца пры збудаванні палаткі і пад. Пад дрэвам стаяла нязграбная палатна: на чатыры сошкі былі напяты посцілкі і дзяругі. М. Ткачоў.

3. Падстаўка з развілкай, якая выкарыстоўваецца пры стральбе з упору, а таксама прыстасаванне для ўпору ствала ручнога кулямёта, мінамёта. Кулямётныя сошкі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

натя́нутый

1. прич. наця́гнуты, мног. панаця́гваны; напя́ты;

2. прил., перен. наця́гнуты; (напряжённый) напру́жаны; (неестественный) ненатура́льны; шту́чны;

натя́нутое сравне́ние наця́гнутае параўна́нне;

натя́нутый смех ненатура́льны смех;

натя́нутые отноше́ния наця́гнутыя адно́сіны;

натя́нутый вид ненатура́льны вы́гляд.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

спружы́на, ‑ы, ж.

1. Пругкая металічная палоска, спіраль і пад., якая, з’яўляючыся дэталлю механізма, процідзейнічае ціску. Баявая спружына. □ Верх у той шапцы трымала з сярэдзіны сталёвая спружына, і ён быў увесь напяты, роўненькі і круглы. Краўчанка. Адзін [крот] залез галавой у пастку, спружына пераціснула яму шыю. Жычка.

2. перан.; чаго або якая. Рухаючая сіла чаго‑н. Сапраўды, выяўленне спружын грамадскіх паводзін чалавека — велізарная каштоўнасць мастацтва. Перкін. Пісьменнік .. хоча сам стаць у .. становішча [героя], зразумець унутраных спружыны яго паводзін. Кучар.

•••

Як на спружынах — вельмі хутка, энергічна. Дзед, як па спружынах, падхапіўся (адкуль той і спрыт узяўся!) і пекануў у каршуна. Даніленка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)