наказа́ць, -кажу́, -ка́жаш, -ка́жа; -кажы́; зак., каму і без дап.
1. Паведаміць каму-н. аб чым-н. праз каго-н.
Н. праз знаёмых.
2. Даць наказ, даручэнне.
Доктар наказаў сачыць за раненым.
3. Нагаварыць, сказаць многа чаго-н. (разм.).
Прабачце, наказаў вам немаведама колькі навін.
|| незак. нака́зваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
наказа́ць
дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
накажу́ |
нака́жам |
| 2-я ас. |
нака́жаш |
нака́жаце |
| 3-я ас. |
нака́жа |
нака́жуць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
наказа́ў |
наказа́лі |
| ж. |
наказа́ла |
| н. |
наказа́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
накажы́ |
накажы́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
наказа́ўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
наказа́ць сов.
1. (поручить сказать) переда́ть;
брат ~за́ў, што за́ўтра прые́дзе — брат переда́л, что за́втра прие́дет;
2. (дать наказ) наказа́ть; веле́ть;
3. разг. наговори́ть, насказа́ть;
~за́лі мно́га наві́н — наговори́ли (насказа́ли) мно́го новосте́й
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
наказа́ць, ‑кажу, ‑кажаш, ‑кажа; зак., каму і без дап.
1. Паведаміць, сказаць што‑н. каму‑н. праз каго‑н. [Дзядзька Нічыпар:] — Калі спатрэбіцца фурманка, дык накажыце мне. Колас. Наказалі з дому, што захварэла маці. С. Александровіч. Змітрок наказаў праз паштальёна, каб да яго ўвечары прыйшоў Кірыл. Кавалёў.
2. Даць наказ, распараджэнне. Міхал наказаў падручнаму сачыць за печчу і падаўся ў лабараторыю. Карпаў. — Сачыце за параненай, — адышоўшыся, наказала Наталля Максімаўна дзяжурнай медсястры. — Калі яна адчуе сябе хоць крыху горш, клічце мяне. Дудо.
3. Разм. Нагаварыць, сказаць многа чаго‑н. [Якім Анішчык:] — Прабачце, наказаў вам немаведама колькі, — мо ногі забалелі, слухаўшы стоячы. Мурашка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
панака́зваць, -аю, -аеш, -ае; зак., каму і без дап.
Наказаць, паведаміць усім, многім.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
нака́зваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.
Незак. да наказаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нака́заны наска́занный; см. наказа́ць 3
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
извести́ть сов. (кого) паве́даміць (каму); (оповестить) апавясці́ць (каго); наказа́ць (каму).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
наказа́тьII сов. (дать наказ, наставление) уст., прост. наказа́ць; (повелеть) загада́ць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Нака́з ’запрашэнне’, ’паведамленне, апавяшчэнне’, ’наказ’ (Яруш., Гарэц.; валож., Жыв. сл.; Яўс.). Ад наказа́ць ’паведаміць праз каго-небудзь (запрашэнне, вестку)’, да казаць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)